Cuộc chia tay của những con búp bê - Ngữ văn 7

• Khánh Hoài

• Thể loại
  • Văn bản nhật dụng viết theo kiểu văn bản tự sự.
• Đại ý
  • Truyện viết về cuộc chia tay đầy nước mắt đau xót, buồn tủi của hai anh em Thành - Thủy (qua chuyện chia tay của những con búp bê)
  • Khẳng định và ca ngợi những tình cảm tốt đẹp, trong sáng của tuổi thơ.
• Tóm tắt
  • Thành và Thủy là hai anh em hết mực yêu thương nhau nhưng lại phải chia tay nhau vì bố mẹ họ ly dị. Trước khi chia tay, hai anh em chia đồ chơi cho nhau. Thành nhường hết đồ chơi cho em. Thủy sợ anh lại gặp ác mộng, chia cho anh con búp bê Vệ Sĩ để nó canh giấc ngủ cho anh, còn em nhận lấy con Em nhỏ. Hai anh em còn đến trường để Thủy chia tay với cô giáo và bạn bè. Cô giáo tặng Thủy một quyển sổ và một chiếc bút máy nắp vàng nhưng em không dám nhận vì mẹ đã sắm cho em một thúng hoa quả để ra chợ ngồi bán. Trước khi chia tay, Thủy suy nghĩ lại, đã đưa luôn cho anh con búp bê Em Nhỏ, đề hai con búp bê không bao giờ phải xa nhau như Thành và Thủy.
• Bố cục
  • Đoạn 1. Từ đầu…”hiếu thảo như vậy”: Cảnh hai anh em chia đồ chơi.
  • Đoạn 2. Tiếp…”trùm lên cảnh vật”: Thủy chia tay lớp học.
  • Đoạn 3. Còn lại: Hai anh em chia tay nhau.

• Bố mẹ Thành và Thủy li hôn.

• Búp bê là đồ chơi thân thiết của hai anh em, gắn với tuổi thơ hai anh em.
• Diễn biến cuộc chia búp bê

→ Cuộc chia tay búp bê không thành

⇒ Tình cảm anh em thấm thiết bền chặt, không thể chia rẽ.

• Khi biết Thủy đến chia tay
  • Cô giáo
    • Ôm chặt lấy em
    • Chuẩn bị quà (vở + bút)
    • Tái mặt và giàn giụa nước mắt  khi biết Thủy sẽ không được đi học nữa.
  • Các bạn trong lớp
    • Khóc thút thít
    • Nắm chặt tay Thủy

→ Cuộc chia tay bất ngờ, đầy xúc động. Tình cảm thương yêu, nỗi xót xa chân thành của cô giáo và bạn bè dành cho Thuỷ.                                    

⇒ Quyền của trẻ em là phải được đi học, được chăm sóc, yêu thương. Đồng thời, phê phán những bậc cha mẹ thiếu trách nhiệm với con

• Thủy như người mất hồn, mặt tái xanh như tàu lá.
  • Em chạy vội vào nhà ghì lấy con búp bê khóc nức lên.
  • Đột ngột nhường hết búp bê cho anh.
  • Nhắc anh không bao giờ được để chúng rời xa nhau.

→ Diễn ra đột ngột, cảm động và đau đớn. Thủy rất yêu thương anh.

⇒ Cả hai anh em phải chịu những nỗi đau không đáng có.

• Tổng kết  

  • Nghệ thuật

    • Xây dựng tình huống tâm lí; chi tiết tiêu biểu, gợi cảm.
    • Lựa chọn ngôi thứ nhất để kể: nhân vật “ tôi” trong truyện kể lại câu chuyện của mình → Những day dứt, nhớ thương được thể hiện một cách chân thực.
    • Khắc họa hình tượng nhân vật trẻ nhỏ, qua đó gợi suy nghĩ về sự lựa chọn, ứng xử của những người làm cha mẹ.
    • Lời kể nhìn theo trình tự sự việc.
    • Mở truyện đột ngột, hấp dẫn.
    • Có sự kết hợp giữa quá khứ và hiện tại.
    • Miêu tả tâm lí nhân vật đặc sắc, kết hợp với tả cảnh.

  • Ý nghĩa

    • Là câu chuyện của những đứa con nhưng lại gợi cho những người làm cha, mẹ phải suy nghĩ. Trẻ em cần được sống trong mái ấm gia đình. Mỗi người cần phải biết gìn giữ gia đình hạnh phúc. 
    • Ca ngợi tình cảm anh em.
    • Dù trong hoàn cảnh nào cũng yêu thương, gắn bó với nhau.
    • Phản ánh một thực tế của xã hội hiện đại: Hiện tượng li hôn và hậu quả nghiêm trọng của nó.

  • Ghi nhớ (SGK/ 27)

Đề bài: Phát biểu cảm nghĩ sau khi học truyện ngắn "Cuộc chia tay của những con búp bê" của Khánh Hoài.

Gợi ý làm bài

1. Mở bài

• Truyện ngắn Cuộc chia tay của những con búp bê của tác giả Khánh Hoài được trao giải Nhì cuộc thi viết về thiếu nhi do Viện khoa học giáo dục và Tổ chức cứu trợ trẻ em Thụy Điển tổ chức năm 1992.
• Nội dung truyện đề cập đến những vấn đề bức xúc của gia đình và xã hội, cụ thể là nạn li hôn dẫn tới sự tan vỡ gia đình và nỗi bất hạnh của trẻ thơ.

2. Thân bài

a. Nỗi khổ tâm của hai anh em Thành và Thủy khi cha mẹ li hôn

• Thành
  • Đau lòng khi nghĩ đến chuyện phải chia tay với đứa em gái yêu quý.
    • Suốt đêm, nghe tiếng khóc tức tưởi của em, Thành phải cắn chặt môi để khỏi bật lên tiếng khóc, nhưng nước mắt cứ tuôn ra như suối, ướt đầm cả gối và haicánh tay áo.
    • Cố giấu kín nỗi buồn, rón rén đi ra ngoài, ngồi xuống gốc cây hồng xiêm.
    • Thấy em gái theo ra thì thương em vô cùng, kéo em ngồi xuống và khẽ vuốt lên mái tóc
    • Chua  chát  nghĩ rằng cảnh vật vẫn vui tươi như mọi ngày  mà  sao  tai họa lại giáng xuống đầu hai anh em nặng nề như vậy.
    • Những kỉ niệm đẹp đẽ, cảm động của tình anh em ruột thịt hiện lên rõ ràng trong tâm trí càng làm cho Thành đau đớn.
    • Lúc phải chia đôi đồ chơi theo lệnh của mẹ, Thành nhường tất cả cho em gái.
• Thủy
  • Tủi thân và hoảng sợ trước cảnh ngộ éo le của gia đình.
    • Biết tin bố mẹ li hôn, Thủy khóc suốt đêm.
    • Nghe mẹ ra lệnh chia đồ chơi, Thủy bất giác run lên bần bật, kinh hoàng đưa cặp mắt tuyệt vọng nhìn anh. Cặp mắt buồn thăm thẳm, hai bờ mi đã sưng mọng lên vì khóc nhiều.
    • Thấy anh ra vườn, Thủy len lén ra theo, ngồi nép bên cạnh anh.
    • Lúc chia đồ chơi, thay anh đặt hai con búp bê Vệ Sĩ và Em Nhỏ ra hai phía, Thủy giận dữ mắng: "Sao anh ác thế?" Bởi békhông muốn chúng phải xa nhau.
    • Cô bé thương anh, nhường cả cho anh hai con búp bê và bắt anh hứa không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau.

b. Ao ước của hai anh em Thành và Thủy

• Mãi mãi được sống bên nhau cùng cha mẹ, dưới mái ấm gia đình hạnh phúc.
• Mong cho hai con búp bê cũng không bao giờ phải xa nhau.

3.    Kết bài

• Truyện mang tính xã hội rất cao. Tác giả khẳng định li hôn là một vấn đề nhức nhối, gây ra những hậu quả đau lòng mà con cái phải gánh chịu.
• Cuộc chia tay đầy đau đớn giữa hai đứa trẻ trong truyện có ý nghĩa nhắc nhở, cảnh báo mọi người: Gia đình là tổ ấm hạnh phúc vô cùng quý giá nên phải cố gắng giữ gìn, bảo vệ nó.
• Tính chân thực, nghệ thuật miêu tả tâm lí tinh tế khiến người đọc xúc động.

Truyện ngắn Cuộc chia tay của những con búp bê của tác giả Khánh Hoài được trao giải Nhì cuộc thi viết về thiếu nhi do Viện khoa học giáo dục và Tổ chức cứu trợ trẻ em Thụy Điển tổ chức năm 1992. Để nắm vững được nội dung kiến thức, các em có thể tham khảo bài soạn tại đây: Bài soạn Cuộc chia tay của những con búp bê.