Tục ngữ về con người và xã hội - Ngữ văn 7

Các em chú ý các chú thích trong sách giáo khoa.

Một mặt người bằng mười mặt của

• Sử dụng biện pháp so sánh để nói lên giá trị con người. Người bao giờ cũng quí hơn của cải, vật chất.

→ Khẳng định tư tưởng coi trọng giá trị con người cảu nhân dân ta.

Cái răng, cái tóc là góc con người

Răng và tóc thể hiện tình trạng sức khỏe của con người.

→ Nhắc nhở con người phải biết giữ gìn răng và tóc cho sạch đẹp cũng là cách để giữ gìn nhân cách.

Đói cho sạch, rách cho thơm

Sử dụng phép đối để thể hiện giá trị con người. Dù nghèo khổ thiếu thốn nhưng phải sống trong sạch.

→ Khẳng định, đề cao đạo đức, lối sống trong sạch, thanh cao, không bị cám dỗ bởi vật chất.

Học ăn, học nói, học gói, học mở.

Sử dụng bốn vế vừa có quan hệ đẳng lập và bổ sung cho nhau nhằm nhấn mạnh những điều con người cần phải học để chứng tỏ mình là người vừa lịch sự, vừa tế nhị.

→ Khuyên con người phải học cái hay, cái đẹp trong giao tiếp, ứng xử để chứng tỏ mình là người có nhân cách.

Không thầy đố mày làm nên

Khẳng định vai trò và công ơn của người thầy.

→ Khuyên con người phải biết kính trọng thầy và tìm thầy mà học.

Học thầy không tày học bạn.

Khuyến khích mở rộng đối tượng và phạm vi cách học hỏi

→ Khuyên nhủ về việc kết bạn và có tình bạn đẹp. Hai câu tục ngữ nói về hai vấn đề khác nhau nhưng chúng không mâu thuẫn mà còn bổ sung cho nhau.

Thương người như thể thương thân

Khuyên nhủ con người thương yêu người khác như bản thân mình

→ Đề cao tinh thần đồng loại, là bài học về tinh thần nhân đạo.

Ăn quả nhớ kẻ trồng cây

Khi được hưởng thành quả phải nhớ đến người đã có công gây dựng nên, phải biết ơn người đã giúp mình.

→ Nhắc nhở con người luôn có lòng tri ân với các thế hệ tiền nhân.

Một cây làm chẳng nên non

Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.

Khẳng định sức mạnh đoàn kết.

→ Nhắc nhở con người bài học về sự đoàn kết.

• Tổng kết

  • Nội dung

    • Các câu tục con người và xã hội thường luôn chú ý tôn vinh giá trị con người, đưa ra nhận xét, lời khuyên về những phẩm chất và lối sống mà con người cần phải có.

  • Nghệ thuật

    • Sử dụng cách diễn đạt ngắn gọn, cô đúc.
    • Sử dụng nghệ thuật so sánh, ẩn dụ, hàm xúc về nội dung.
    • Tạo vần nhịp cho câu văn dễ nhớ, dễ vận dụng.

Đề:  Giải thích câu tục ngữ "Ăn quả nhớ kẻ trồng cây, ăn khoai nhớ kẻ cho dây mà trồng".

Gợi ý làm bài

1. Mở bài 

• Mở bài: Giới thiệu câu tục ngữ “ ăn quả nhớ kẻ trông cây, ăn khoai nhớ kẻ cho dây mà trồng”
• “Uống nước nhớ nguồn”
• Từ xa xưa trong thơ ca của dân tộc ta có những kinh nghiệm chia sẻ về lòng biết ơn. “Uống nước nhớ nguồn” một trong những câu tục ngữ nói về ý đó. Câu tục ngữ dạy ta phải biết ơn, phải nhớ công những người giúp mình. Ngoài câu “ Uống nước nhớ nguồn” thì kho tàng văn học Việt Nam còn một câu cũng nói đến lòng biết ơn đó là “ ăn quả nhớ kẻ trông cây, ăn khoai nhớ kẻ cho dây mà trồng”. chúng ta cùng đi tìm hiểu câu tục ngữ này.

2. Thân bài

Giải thích nghĩa của câu tục ngữ “ăn quả nhớ kẻ trông cây, ăn khoai nhớ kẻ cho dây mà trồng”

a. Nghĩa đen

• Khi ăn quả phải nhớ đến người mà trồng cây, người chăm bón, người chăm sóc cây.
• Khi ăn khoai thì nhớ người cho dây, cho khoai về trồng
• Khi ăn quả, ăn khoai phải nhớ nhớ người cho trái cho khoai.

b. Nghĩa bóng

• Khi nhận được một thành quả nào đó phải nhớ đến người giúp đỡ
• Khi vượt qua khó khăn phải nhớ đến người giúp đỡ
• Nhớ đến công lao mà người khác tạo cho mình
• Nhớ ơn những người giúp đỡ mình
• Phải biết trân trọng những người đối xử tốt với mình

c. Ý nghĩa của câu tục ngữ

• Lòng biết ơn
• Không nên phụ bạc, coi thường và không biết ơn.

d. Bàn luận vấn đề

• Câu tục ngữ là một lời dạy bổ ích cho mỗi con người chúng ta
• Câu tục ngữ thể hiện truyền thống biết ơn, đoàn kết của dân tộc ta
• Cần phê phán những người vô ơn, bạc nghĩa
• Cần phê phán những người xa hoa, lãng phí.

e. Chứng minh câu tục ngữ đã được sử dụng trong cuộc sống thường ngày

• Lễ hội: giỗ tổ Hùng vương, lễ thần cơm,…
• Nhà nào cũng có bàn thờ gia tiên, thờ cúng tổ tiên, ông bà…kính nhớ những người đã khuất.
• Phụng dưỡng, hiếu thảo với ông bà, cha mẹ lúc tuổi già..
• Khắp đất nước, nơi nào cũng có đền miếu, chùa chiền thờ phụng các bậc tiền bối, các vị anh hung có công mở nước và giữ nước.
• Các bảo tàng …. Nhắc mọi người về lịch sử oai hùng của dân tộc.
• 27/7 viếng các nghĩa trang liệt sĩ …
• Các phong trào đền ơn đáp nghĩa….
• Các ngày lễ, 27/2, 20/11, 8/3, 1/5, giỗ tổ nghề….
• Các thế hệ sau giữ gìn, vun đắp ,phát huy …
• Đáng trách những kẻ vong ân bội nghĩa…

3. Kết bài

• Nêu cảm nghĩ của em về câu tục ngữ “ ăn quả nhớ kẻ trồng cây, ăn khoai nhớ kẻ cho dây mà trồng”

• Câu tục ngữ là một là dạy bổ ích cho mỗi con người chúng ta. Ta cần học tập và phát huy những giá trị truyền thống của dân tộc ta từ xưa đến nay.

Các câu tục con người và xã hội thường luôn chú ý tôn vinh giá trị con người, đưa ra nhận xét, lời khuyên về những phẩm chất và lối sống mà con người cần phải có. Để nắm được nội dung và nghệ thuật của bài, các em có thể tham khảo bài soạn tại đây: Bài soạn Tục ngữ về con người và xã hội.