Bài 11: Câu ghép - Ngữ văn 8

Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu ở dưới. 

Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường.

Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.

Những ý tưởng ấy tôi chưa lần nào ghi lên giấy, vì hồi ấy tôi không biết ghi và ngày nay tôi không nhớ hết. Nhưng mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường, lòng tôi lại tưng bừng rộn rã. Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.

(Thanh Tịnh, Tôi đi học)

Tìm các cụm C - V trong những câu in đậm. Phân tích cấu tạo của những câu có hai hoặc nhiều cụm C - V.

• Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉn cười giữa bầu trời quang đãng.
  • Cụm C-V lớn: Tôi / quên thế nào được...
  • Hai cụm C-V nhỏ: (1) Những cảm giác trong sáng ấy / nảy nở trong lòng tôi. (2) Mấy cành hoa tươi / mỉn cười giữa bầu trời quang đãng.
• Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
• Có ba cụm C-V không chứa nhau: (1) Cảnh vật chung quanh tôi / đều thay đổi, (2) lòng tôi / đang có sự thay đổi lớn (3) tôi / đi học.
• Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp.
  • Câu có một cum C-V: Mẹ tôi / nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp.

Trình bày kết quả phân tích ở hai bước trên vào bảng theo mẫu sau:

a. Tìm thêm các câu ghép trong đoạn trích ở mục “Đặc điểm của câu ghép”, và cho biết các câu, vế câu nối với nhau bằng cách nào?

• Các câu ghép còn lại trong đoạn trích
• Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường. 
  • Dùng từ nối "và", và dấu phẩy để nối các vế với nhau.
• Những ý tưởng ấy tôi chưa lần nào ghi lên giấy, vì hồi ấy tôi không biết ghi và ngày nay tôi không nhớ hết. 
  • Các vế nối với nhau bằng quan hệ từ "vì".
• Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ.
  • Các vế nối với nhau bằng quan hệ từ "nhưng".

b. Dựa vào những kiến thức đã học ở các lớp dưới, hãy nêu thêm ví dụ về cách nối các vế câu trong câu ghép. 

• Nối bằng một quan hệ từ : và, rồi, mà, còn, song, nhưng, chứ... 
  • Trong kì thi học sinh giỏi cấp trường, Nam giành giải nhất còn Hải chỉ được giải ba.
• Nối bằng cặp quan hệ từ : vì... nên, bởi... nên, tại... nên, do... nên, nêu... thì, giá... mà, tuy... nhưng, chẳng những... mà còn... 
  • Nếu mẹ về muộn thì Lan phải thay mẹ nấu cơm. 
• Nối bằng từ hô ứng (cặp phó từ chỉ từ hay đại từ) : ai... nấy, bao nhiêu... bấy nhiêu, đâu... đó, nào... ấy, càng... càng...
  • Ai làm nấy chịu. 
• Không dùng từ nối, giữa các vế câu có dấu phẩy, dấu chấm phẩy, dấu hai chấm. 
  • Gió nổi lên, mưa càng nặng hạt.

• Câu ghép là những câu do hai hoặc nhiều cum C-V không bao chứa nhau tạo thành. Mỗi cụm C-V này được gọi là một vế câu.
• Có hai cách nối các vế câu:
  • Nối bằng một quan hệ từ
  • Nối bằng một cặp quan hệ từ.
  • Nối bằng một cặp phó từ, địa từ hay chỉ từ thường đi đôi với nhau.
• Không dùng từ nối: Trong trường hợp này, giữa các vế câu cần có dấu phẩy, dấu chấm phẩy hoặc dấu hai chấm