Luyện tập tóm tắt tác phẩm tự sự - Ngữ văn 9

a. Tóm tắt văn bản tự sự là dùng lời văn của mình trình bày một cách ngắn ngọn nội dung chính của văn bản.

• Các bước tóm tắt văn bản tự sự
  • Văn bản tóm tắt cần phản ánh trung thành nội dung của văn bản được tóm tắt.
  • Cần phải đọc kỹ để hiểu đúng chủ đề văn bản, xác định nội dung chính cần tóm tắt, sắp xếp các nội dung theo một trình tự hợp lý, sau đó viết thành văn bản tóm tắt.
  • Căn cứ vào những yếu tố quan trọng của tác phẩm như sự việc, nhan vật chính.
  • Có thể xen kẽ các nhân vật phụ, miêu tả, biể cảm, nghị luận, đối thoại, độc thoại nội tâm,...

b. Sự cần thiết của việc tóm tắt văn bản tự sự

• Cho ba tình huống trong sách giáo khoa (trang 58) em hãy suy nghĩ và cho biết:
• Trong ba tình huống trên, người ta đều phải tóm tắt văn bản. Hãy rút ra nhận xét về sự cần thiết phải tóm tắt trong văn bản tự sự.
• Hãy tìm hiểu và nêu các tình huống khác trong cuộc sống mà em thấy cần phải vận dụng kĩ năng tóm tắt văn bản tự sự.

Gợi ý

• Trong cả ba tình huống, người ta đều phải tóm tắt văn bản.
  • Tình huống 1: Phải kể lại diễn biến của bộ phim cùng tên với một tác phẩm văn học đã được học để người không đi xem nắm được, do đó người kể phải bám sát nhân vật chính và cốt truyện trong phim.
  • Tình huống 2: Đây là một hình thức buộc người học văn phải trực tiếp đọc tác phẩm trước khi học, do đó một khi đã tóm tắt được tác phẩm thì người học sẽ có hứng thú hơn trong phần đọc - hiểu văn bản.
  • Tình huống 3: Đây là việc kể lại một cách tóm tắt tác phẩm văn học mà mình yêu thích, do đó người kể phải trung thực với cốt truyện, khách quan với nhân vật, cố gắng hạn chế thêm thắt không cần thiết.
• Tóm tắt một văn bản tự sự cần ngắn gọn, dễ nhớ.
• Các tình huống trong cuộc sống cần vận dụng kỹ năng tóm tắt văn bản tự sự.
  • Bà em mắt kém, không đọc được sách, bà nhờ em đọc và kể lại cho bà nghe một câu chuyện trên báo văn nghệ.
  • Bạn chưa được nghe kể về một số truyện trong cuốn Thần thoại Hy lạp, bạn muốn em kể cho bạn nghe.
  • Chú bộ đội kể lại một trận đánh.

• Để tóm tắt Chuyện người con gái Nam Xương, có bạn nêu các nhân vật và sự việc chính như trong sách giáo khoa (trang 58, 59). Em hãy cho biết:
• Các sự việc chính đã được nêu đầy đủ chưa? Có thiếu sự việc nào quan trọng không? Nếu có thì đó là sự việc gì? Tại sao đó là sự việc quan trọng cần phải nêu?
• Các sự việc trên đã hợp lí chưa? Có cần thay đổi gì không?
• Em hãy viết một văn bản tóm tắt Chuyện người con gái Nam Xương  trong khoảng 20 dòng.
• Nếu phải tóm tắt ngắn gọn hơn, em sẽ tóm tắt như thế nào để số dòng ít nhất mà người đọc vẫn hiểu được nội dung chính của văn bản?

Gợi ý

• Các sự việc và các nhân vật nêu ra là đủ nhưng vẫn còn thiếu một sự việc quan trọng.
• Cần bổ sung ý quan trọng Một đêm Trương Sinh cùng con trai ngồi bên đèn, đứa con trai chỉ vào chiếc bóng của Trương Sinh trên tường và nói đó chính là người hay đến với mẹ vào những đêm trước đây, nhờ việc này Trương Sinh hiểu ngay ra vợ mình đã bị oan, nghĩa là chàng biết sự thật từ trước khi gặp Phan Lang.
• Tóm tắt ngắn gọn "Chuyện người con gái Nam Xương"
  • Xưa có chàng Trương Sinh phải đầu quân đi lính, để lại mẹ già và người vợ trẻ mới cưới là Vũ Thị Thiết, còn được gọi là Vũ Nương đang bụng mang dạ chửa. Mẹ Trương Sinh ốm chết, Vũ Nương lo ma chay chu tất. Giặc tan, Trương Sinh trở về nhà, nghe lời con trai thơ dại, nghi vợ không chung thuỷ. Vũ Nương oan ức, bèn gieo mình xuống sông Hoàng Giang tự tử. Sau khi vợ chết, một đêm hai cha con Trương Sinh ngồi bên đèn, đứa con chỉ cái bóng trên tường và nói đó chính là cha nó vẫn đến đêm đêm. Trương Sinh vỡ lẽ ra rằng vợ mình bị oan. Phan Lang là người cùng làng với Vũ Nương, do cứu mạng thần rùa Linh Phi, vợ vua Nam Hải, nên khi chạy nạn, chết đuối ở biển đã được Linh Phi cứu sống để trả ơn. Phan Lang gặp Vũ Nương trong động của Linh Phi. Hai người nhận ra nhau. Phan Lang được trở về trần gian, Vũ Nương gửi chiếc hoa vàng cùng lời nhắn Trương Sinh. Trương Sinh nghe Phan Lang kể, bèn lập đàn giải oan trên bờ Hoàng Giang, Vũ Nương hiện lên giữa dòng sông nhưng không trở lại trần gian nữa.
• Tóm tắt ngắn gọn hơn nữa
  • Xưa có chàng Trương Sinh phải đi lính khi vừa cưới vợ xong. Lúc trở về, chàng nghe lời con dại nghi oan cho vợ không chung thủy. Vũ Nương bị oan bèn gieo mình tự vẫn ở sống Hoàng Giang. Một đêm khi ngồi với con trai bên đèn, đứa con chỉ chiếc bóng nói đây là cha nó vẫn đến đêm đêm. Trương Sinh vỡ lẽ ra là vợ mình bị oan ức. Phan Lang gặp Vũ Nương dưới thủy cung. Phan Lang được trở về trần gian, kể lại lời nhắn của Vũ Nương. Trương Sinh lập đàn giải oan cho vợ bên sông Hoàng Giang. Vũ Nương hiện lên nhưng không về trần gian nữa.

Để ôn lại mục đích và cách thức tóm tắt văn bản tự sự, các em có thể tham khảo bài soạn Luyện tập tóm tắt tác phẩm tự sự