Thuật ngữ - Ngữ văn 9

a. So sánh hai cách giải thích sau đây về nghĩa của từ nước  và từ muối.

• Cách thứ nhất 
  • Nước là chất lỏng không màu, không mùi có trong sông, hồ, biển,...
  • Muối là tinh thể trắng, vị mặn, thường tách từ nước biển, dùng để ăn.
• Cách thứ hai
  • Nước là hợp chất của nguyên tố hi-đrô và khí ô xi, có công thức H₂O.
  • Muối là hợp chất mà phân tử gồm có một hay nhiều nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều gốc a - xít.
• Hãy cho biết cách giải thích nào không thể hiểu được nếu thiếu kiến thức về hóa học.

Gợi ý

• Cách giải thích thứ nhất chỉ dừng lại ở những việc nên đặc tính bên ngoài của sự vật dễ nhận biết.
• Cách giải thích thứ hai thể hiện được đặc tính bên trong của sự vật. Những đặc tính này phải qua nghiên cứu bằng lí thuyết và phương pháp khoa học. 
• Cách thứ 2 sẽ không hiểu nếu thiếu kiến thức về hóa học.

→ Cách giải thích thứ nhất là cách giải thích nghĩa của từ ngữ thông thường, còn cách giải thích thứ hai là cách giải thích nghĩa của thuật ngữ.

b. Đọc những định nghĩa trong sách giáo khoa trang 88 và trả lời câu hỏi

• Em đã đọc những định nghĩa này ở bộ môn nào?
• Những từ ngữ được định nghĩa chủ yếu được dùng trong loại văn bản nào?

Gợi ý

• Định nghĩa về thạch nhũ, bazơ dùng ở bộ môn hóa.
• Định nghĩa về ẩn dụ dùng ở bộ môn văn học.
• Định nghĩa về phân số thập phân dùng ở bộ môn toán.
• Những từ ngữ được định nghĩa này thường được dùng ở những văn bản khoa học, công nghệ.

a. Những thuật ngữ trong mục I.2 có nghĩa nào khác không?

• Các thuật ngữ trên không có nghĩa nào khác.

b. Cho biết hai ví dụ sau, ở ví dụ nào từ muối có sắc thái biểu cảm.

• Muối là một hợp chất có thể hòa tan trong nước.

Tay nâng chén muối đĩa gừng,

Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau.

• Muối trong câu đầu tiên là một thuật ngữ.
• Muối trong câu thứ hai là từ thông thường, có sắc thái biểu cảm, chỉ sự vất vả, gian truân mà con người nếm trải trong đời.

• Thuật ngữ là những từ ngữ biểu thị khái niệm khoa học, công nghệ, thường được dùng trong các văn bản khoa học, công nghệ.
• Về nguyên tắc, trong một lĩnh vực khoa học, công nghệ nhất định, mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một khái niệm, và ngược lại, mỗi khái niệm chỉ được biểu thị bằng một thuật ngữ.
• Thuật ngữ không có tính biểu cảm.

Để hiểu khái niệm thuật ngữ và một số đặc điểm cơ bản của thuật ngữ, các em có thể tham khảo bài soạn Thuật ngữ.