Đồng chí - Chính Hữu - Ngữ văn 9

• Chính Hữu sinh năm 1926
• Tên thật là Trần Đình Đắc
• Quê quán: Can Lộc - Hà Tĩnh
• Cuộc đời:
  • 1946, ông gia nhập Trung đoàn Thủ đô và tham gia hai cuộc k/c chống Pháp và chống Mỹ.
  • 1947, ông bắt đầu sáng tác thơ và thơ ông chủ yếu viết về người lính và chiến tranh với cảm xúc dồn nén,ngôn ngữ cô đọng.
  • 2000, ông được Nhà nước trao tặng Giải thưởng HCM về văn học – nghệ thuật.
  • Tác phẩm chính: Đầu súng trăng treo(1966), Ngọn đèn đứng gác,...

• Sáng tác năm 1948 – giai đoạn đầu cuộc kháng chiến chống Pháp. Thời điểm ấy, bộ đội, nhân dân ta sống và chiến đấu trong hoàn cảnh hết sức khó khăn, gian khổ, thiếu thốn.
• Bài thơ xuất hiện lần đầu tiên trên tờ bích báo của đại đội in trong tập “Đầu súng trăng treo” (1966).

• Tình đồng chí của người lính bắt nguồn từ sự tương đồng về hoàn cảnh xuất thân
• Ngay từ những câu thơ mở đầu, tác giả đã lí giải cơ sở hình thành tình đồng chí thắm thiết, sâu nặng của anh và tôi – của những người lính Cách mạng.

“Quê hương tôi nước mặn đồng chua

Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá.”

• Thành ngữ “nước mặn đồng chua”, hình ảnh “đất cày lên sỏi đá”
• Giọng điệu thủ thỉ, tâm tình như lời kể chuyện.

→ Các anh ra đi từ những miền quê nghèo đói, lam lũ và gặp gỡ nhau ở tình yêu Tổ quốc lớn lao. Các anh là những người nông dân mặc áo lính – đó là sự đồng cảm về giai cấp.

• Cũng như giọng thơ, ngôn ngữ thơ ở đây là ngôn ngữ của đời sống dân dã, mộc mạc

“Anh với tôi đôi người xa lạ

 Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau”.

• Đến từ mọi miền đất nước, vốn là những người xa lạ, các anh đã cùng tập hợp trong một đội ngũ và trở nên thân quen.

⇒ Cảm nhận từ hình ảnh thơ một tình quê ăm ắp và đây cũng là nguồn động viên, an ủi, là sức mạnh tinh thần giúp người chiến sĩ vượt qua mọi gian lao, thử thách suốt một thời máu lửa, đạn bom. Chính những tình cảm đó đã tạo nên sự gắn bó thương yêu đoàn kết keo sơn của những người lính cách mạng.

• Chung mục đích, lí tưởng chiến đấu

“Súng bên súng, đầu sát bên đầu”

• Điệp từ, hình ảnh sóng đôi mang ý nghĩa tượng trưng.

→ Tình đồng chí, đồng đội được hình thành trên cơ sở cùng chung nhiệm vụ và lí tưởng cao đẹp. Theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc thân yêu, các anh đã cùng tập hợp dưới quân kì, cùng kề vai sát cánh trong đội ngũ chiến đấu để thực hiện nhiệm vụ thiêng liêng của thời đại.

• Cùng chia sẻ mọi gian lao, thiếu thốn. Mối tính tri kỉ của những người bạn chí cốt được biểu hiện bằng một hìn ảnh cụ thể, giản dị, gợi cảm

“Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ”.

→ Chính trong những ngày gian khó, các anh đã trở thành tri kỉ của nhau,để cùng chung nhau cái giá lạnh mùa đông, chia nhau cái khó khăn trong một cuộc sống đầy gian nan.

⇒ Bằng những hình ảnh tả thực, hình ảnh sóng đôi, tác giả đã tái hiện chân thực những khó khăn thiếu thốn trong buổi đầu kháng chiến: thiếu lương thực, thiếu vũ khí, quân trang, thiếu thuốc men…Người lính phải chịu “từng cơn ớn lạnh”, những cơn sốt rét rừng hành hạ, sức khỏe giảm sút, song sức mạnh của tình đồng chí đã giúp họ vượt qua tất cả.

• Tổng kết

  • Nội dung

    • Bài thơ kết thúc nhưng lại mở ra những suy nghĩ mới trong lòng người đọc. Bài thơ đã làm sống lại một thời khổ cực của cha anh ta, làm sống lại chiến tranh ác liệt. Bài thơ khơi gợi lại những kỉ niệm đẹp, những tình cảm tha thiết gắn bó yêu thương mà chỉ có những người đã từng là lính mới có thể hiểu và cảm nhận hết được.

  • Nghệ thuật

    • Với nhiều hình ảnh chọn lọc, từ ngữ gợi cảm mà lại gần gũi thân thuộc, với biện pháp sóng đôi, đối ngữ được sử dụng rất thành công, Chính Hữu đã viết nên một bài ca với những ngôn từ chọn lọc, bình dị mà có sức ngân vang.

    • Bài thơ đã ca ngợi tình đồng chí hết sức thiêng liêng, như là một ngọn lửa vẫn cháy mãi, bập bùng không bao giờ tắt, ngọn lửa thắp sáng đêm đen của chiến tranh.

Đề: Phân tích "Bài thơ Đồng chí" của Chính Hữu.

Gợi ý làm bài

1. Mở bài 

• Giới thiệu tác phẩm: Đồng chí, tác giả: Chính Hữu.
• Hoàn cảnh sáng tác: đầu năm 1948, sau khi tác giả đã cùng đồng đội tham gia chiến dịch Việt bắc .

2. Thân bài

a. Cơ sở hình thành tình đồng chí

• Tình đồng chí bắt nguồn từ sự tương đồng về hoàn cảnh xuất thân của những người lính.

"Quê hương anh nước mặn đồngchua

Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá".

• Tình đồng chí hình thành từ sự cùng chung nhiệm vụ, cùng chung lý tưởng, sát cánh bên nhau trong hàng ngũ chiến đấu.

"Súng bên súng, đầu sát bên đầu".

• Tình đồng chí nảy nở và bền chặttrong sự chan hoà và chia sẻ mọi gian lao cũng như niềm vui.

"Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỷ".

b. Những biểu hiện cảm động của tình đồng đội

• Tình đồng chí là sự cảm thông sâu sắc những tâm tư, nỗi niềm của nhau. Những người lính gắn bó với nhau, họ hiểu đến những nỗi niềm sâu xa, thầm kín của đồng đội mình.

"Ruộng nương anh gửi bạnthân cày,

Gian nhà không, mặc kệ gió lung lay

Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính."

• Tình đồng chí còn là cùng nhau chia sẻ những gian lao, thiếu thốn của cuộc đời người lính.

"Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh

Rét run người vừng trán ướt mồ hôi".

• Những gian lao, thiếu thốn trong cuộc sống của người lính những năm kháng chiến chống pháp hiện lên rất cụ thể, chân thực: áo rách, quần vá, chân không giày, ...Sự từng trải của đời lính đã cho Chính hữu "biết"được sự khổ sở của những cơn sốt rét rừng hành hạ: người nóng sốt hầm hập đến ướt cả mồ hôi mà vẫn cứ ớn lạnh đến run người.
• Những người lính vẫn cười trong gian lao, bởi họ có hơi ấm và niềm vui của tình đồng đội "thương nhau tay nắm lấy bàn tay". Hơi ấm ở bàn tay, ở tấm lòng đã chiến thắng cái lạnh ở "chân không giày" và thời tiết "buốt giá".

3. Kết bài

• Bài thơ thấy được tình đồng chí gắn bó keo sơn, vẻ đẹp chân thực giản dị của người lính thời kháng chiến chống Pháp.
• Nghệ thuật chi tiết và những hình ảnh tự nhiên, bình dị cô đọng và giàu sức biểu cảm.

3. Soạn bài Đồng chí

Bài thơ Đồng chí của Chính Hữu ra đời năm 1948 kể về tình đồng chí đồng đội giản dị mà sâu đậm, thắm thiết, vượt lên trên mọi gian khó của những người chiến sĩ cách mạng lúc bấy giờ. Để nắm được những nội dung, nghệ thuật của bài thơ, các em có thể tham khảo bài soạn tại đây: Bài soạn Đồng chí.