Một thời xe đạp là phương tiện giao thông phần lớn của người Việt Nam. Xe đạp là phương tiện giản tiện chuyển động nhờ sức người.

Xe đạp do nhiều bộ phận tạo thành, chủ yếu là hệ thống truyền động, hệ thống điều khiển và hệ thống chuyên chở. Hệ thống truyền động gồm khung xe, bàn đạp, trục giữa, ổ bi giữa, dây xích, đĩa, ổ líp, hai trục, ổ bi và hai bánh trước sau. Người đi xe đạp ngồi lên xe, chân đạp bàn đạp làm trục xe chuyển động, đĩa chuyển động kéo dây xích làm chuyển động ổ líp và bánh sau, tạo lực đẩy cho xe tiến về phía trước.

Đĩa răng cưa có đường kính lớn hơn đường kính ổ líp, số răng cưa của nó nhiều gấp hơn 2 lần số răng cưa của ổ líp. Khi đĩa chuyển động một vòng thì ổ líp chuyển động hơn 2 vòng. ổ líp chuyển động làm bánh xe chuyển động theo. Đường kính bánh xe thường là 650mm hay 700mm, gấp 10 lần đường kính ổ líp, như vậy ổ líp quay một vòng thì bánh xe đã lăn được một quãng dài. ổ líp quay nhanh sẽ làm xe chạy nhanh.

Lúc đầu bánh xe làm bằng gỗ, khi chạy sẽ xóc rất dữ. Ngày nay người ta làm bánh xe bằng cao su, lốp ở ngoài, săm ở trong, khi bơm đủ hơi, có lực đàn hồi, xe chạy ít xóc hẳn.

Hệ thống điều khiển gồm ghi đông có hai tay cầm xoay được qua cổ xe có ổ bi nhằm lái cho bánh xe trước đi theo phương hướng mong muốn. Hai cái phanh lắp hai đầu tay cầm, điều khiển cho tốc độ xe khi đang chạy nhanh có thể chậm lại. Hai tay cầm ở ghi đông vừa là tay lái, vừa là chỗ nắm để giữ cho người đi xe ngồi vững trên xe.

Bộ phanh gồm tay phanh, dây phanh truyền sức ép xuống càng phanh làm cho má phanh ép vào hai bên vành xe tạo thành lực ma sát làm giảm tốc độ chuyển động của bánh xe và xe chạy chậm lại hoặc đứng hẳn lại khi cần thiết. Nhờ bộ phanh mà người đi xe có thể dừng xe theo ý muốn.

Hệ thống chuyên chở gồm yên xe và giá đèo hàng hoặc giỏ đựng. Yên xe lắp ở trên khung xe là chỗ ngồi của người đi xe. Dàn đèo hàng lắp ở phía sau yên, dựa trên trục bánh xe sau, có thể chở được khá nhiều hàng. Có khi người ta lại lắp bộ phận chở hàng ở phía trước, dựa trên trục bánh xe trước.

Ngoài các bộ phận chính như trên, xe đạp còn có cái chắn xích và hai chắn bùn lắp trên bánh sau và bánh trước, có đèn xe lấy nguồn điện từ đinamô lắp ở trước càng xe, và đèn tín hiệu lắp ở phía sau, có thể có chuông lắp gần chỗ tay cầm.Xe đạp là phương tiện giao thông rất tiện lợi trong cự li ngắn như trong làng, trong thành phố nhỏ. Xe đạp chuyển động không gây ô nhiễm. Đi xe đạp là một cách vận động cơ thể như một hoạt động thể thao.

Hiện nay xe máy quá nhiều, có cơ lấn lướt xe đạp, vừa gây ách tắc giao thông, vừa gây ô nhiễm môi trường. Trong tương lai khi phương tiện giao thông công cộng phát triển, xe đạp vẫn là phương tiện giao thông cá nhân không thể thiếu, vừa sạch sẽ vừa tiện lợi.

THAM KHẢO NHA

Hiện nay,cùng với sự phát triển của xã hội thì ngày càng có nhiều phương tiện giao thông giúp cho việc đi lại của con người được thuận tiện và dễ dàng hơn. Một trong số đó,không thể không kể đến phương tiện giao thông lâu đời và phổ biến ở nước ta chính là xe đạp.

Xe đạp chắc chắn không phải là phương tiện mà ít người biết đến nhưng với lịch sử ra đời của nó chắc rằng ít người quan tâm và tìm hiểu.Năm 1817, nam tước người Đức là Baron Karl von Drais đã phát minh ra chiếc xe mang tên ông gọi là Draisienne (xe của Drais) được xem là tổ tiên của xe đạp. Drais đã giới thiệu mô hình xe này cho công chúng tại Mannheim vào mùa hè 1817 và tại Paris năm 1818. Sáng kiến lắp thêm pêđan cho bánh trước được cho là thuộc về hai anh em Ernest Michaux và Pierre Michaux, thợ đóng xe ở Paris. Một số phát minh sau này đã sử dụng ổ đĩa phía sau bánh xe, nổi tiếng nhất là xe đạp sử dụng các thanh điều khiển của Thomas McCall, người Scotland năm 1869. cũng trong năm đó, xe đạp có bánh xe với nan hoa của Eugène Meyer, người Paris, đã được cấp bằng sáng chế. Chiếc xe đạp làm bằng sắt và gỗ, phát triển thành xe “penny-farthing”, Nó bao gồm một khung thép hình ống trên đó có gắn bánh xe có nan hoa với lốp cao su rắn. Những chiếc xe đạp này rất khó đi do chỗ ngồi cao và phân bố trọng lượng không tốt. Năm 1868 Rowley Turner, một đại lý bán hàng của Công ty máy khâu Coventry (mà nhanh chóng trở thành Công ty Coventry Machinist), mang một chiếc xe đạp của Michaux tới Coventry, Anh. Chú của ông, Josiah Turner, và đối tác kinh doanh James Starley, sử dụng chiếc xe đạp này để sản xuất xe đạp nhãn hiệu ‘Coventry Model’, và công ty trở thành nhà máy sản xuất xe đạp đầu tiên của Anh. Mỗi phát minh trong lịch sử đều trải qua một quá trình rất dài để tìm hiểu và khám phá, sáng chế và xe đạp cũng không ngoại lệ. Để tạo ra được chiếc xe đạp như ngày hôm nay chúng ta thấy là cả một chặng đường dài tìm tòi và nghiên cứu.

Như hiện nay chúng ta thấy, xe đạp là một phương tiện giao thông phổ biến, có hai bánh, dùng bàn đạp để điều khiển, gồm hai bánh xe được gắn vào cùng một khung xe, bánh này sau bánh kia. Đa số xe đạp chuyển động nhờ lực đạp của người điều khiển và giữ thăng bằng nhờ định luật bảo toàn momen quán tính.

Cấu tạo xe đạp gồm có nhiều phần khác nhau, hỗ trợ phối hợp khiến xe chuyển động dễ dàng. Quan trọng nhất là hệ thống truyền lực, bao gồm.Bàn đạp,đùi đĩa,trục giữa,đĩa,xích,líp.Khi có lực tác dụng lên bàn đạp và đùi đĩa, đùi đĩa truyền lực tới xích, xích truyền lực này tới líp. Phần thứ hai quan trọng không khém là bộ phận chuyển động, bao gồm có moay- ơ, trục giữa, nan hoa, vành,săm, lốp. Thường truc giữ được làm bằng thép hoặc bạc đạn. Bánh xe được kết nối với trục qua hệ thống ổ bi. Moay ơ cũng được làm bằng nhôm hoặc thép thường được dùng để tạo gắn kết với các bạn hoa với bánh xe. Nan hoa được làm bằng thép, đan chéo và không đi qua tâm trục. Hệ thống vành bánh xe thường được làm bằng hợp kim nhôm và théo với đường kính lên tới 650mm. Săm lốp thường được làm bằng chất liệu cao su tổng hợp. Nhờ đó mà có thể giúp tăng được độ êm và đàn hồi, hấp thụ sốc tốt nhất cho xe trong suốt quá trình chuyển động. Nguyên lý hoạt động của hệ thống truyền lực và chuyển động: Khi tác dụng chân đến bàn đạp, lực được truyền qua đùi xe đến trục giữa khiến đĩa quay khéo theo hệ thống xích chuyển động, kéo theo líp cùng bánh xe quay khiến xe bắt đầu chuyển động về phía trước. Vận tốc ước tính cho xe phụ thuộc vào tốc độ đạp của người điều khiển.

Ngoài ra có hệ thống lái gồm ghi đông và cổ phuốc, hệ thống phanh gồm dây phanh, tay phanh, cụm má phanh, khung chịu lực và yên xe.

Xe đạp chủ yếu dùng làm phương tiện giao thông bên cạnh đó thì cũng được dùng làm hình thức phổ biến của một số môn giải trí, đã được điều chỉnh để sử dụng như một món đồ chơi trẻ em, thiết bị trong phòng tập thể dục…Xe đạp được dùng như một phương tiện thân thiện với môi trường, thích hợp để sử dụng ở các nước thu nhập thấp. Ở nhiều nước phương Tây, xe đạp được dùng nhiều hơn cho các hoạt động thể thao hay dã ngoại. Việc sử dụng xe đạp cho giao thông thường nhật cũng được khuyến khích tại các nước này với đường dành riêng cho xe đạp. Phương tiện này cũng thích hợp cho các đường phố nhỏ hẹp của các đô thị cổ, như Amsterdan ở châu Âu.

Việc đi xe đạp khá đơn giản và với cấu tạo của nó thì việc bảo quản giữ gìn cũng không có nhiều khó khăn. Chỉ cần cất xe đạp vào nơi không mưa, nắng để tránh hỏng hóc khi không sử dụng, thường xuyên tra dầu mỡ cho xích líp, rồi đi xe với tốc độ phù hợp với loại xe sử dụng… Với những việc làm hết sức đơn giản như vậy một chiếc xe đạp có thể sử dụng vài năm một cách tiện lợi. Tuy nhiên nhược điểm của xe đạp chính là không thể dùng để đi một quãng đường dài trong khoảng thời gian ngắn, loại xe này thích hợp đi gần hay phượt.

Xe đạp vẫn luôn là một phương tiện thân thiện với mi trường và là sự lựa chọn hoàn hảo với những “túi tiền nhỏ”. Ngày nay xe đạp vẫn không ngừng được cải tiến để ngày càng có thể sử dụng hiệu quả hơn!