Hợp chất hữu cơ là hợp chất của cacbon (trừ các oxít của cacbon, muối cacbonat, xianua và các bua…)
Hoá học hữu cơ là ngành hoá học nghiên cứu các hợp chất hữu cơ.

1.2. Phân loại hợp chất hữu cơ

1.2.1. Dựa vào thành phần các nguyên tố

Phân loại hợp chất hữu cơ

Hình 1: Phân loại hợp chất hữu cơ

1.2.2. Theo mạch cacbon

Phân loại dựa vào mạch cacbon

Hình 2: Phân loại dựa vào mạch cacbon

1.3. Đặt điểm chung của hợp chất hữu cơ

1.3.1. Đặc điểm cấu tạo

Nguyên tố bắt buộc có là cacbon
Thường gặp H, O, N, S , P , Hal . . .
Liên kết hóa học chủ yếu trong chất hữu cơ là liên kết cộng hóa trị.

1.3.2. Tính chất vật lý

Các hợp chất hữu cơ thường dễ bay hơi (t^onc, t^obay hơi thấp )
Kém bền đối với nhiệt và dễ cháy
Không tan hoặc ít tan trong nước, tan trong dung môi hữu cơ

1.3.3. Tính chất hóa học

Kém bền với nhiệt, dễ bị phân hủy.
Các phản ứng của hợp chất hữu cơ thường chậm và không hoàn toàn theo một hướng nhất định→ Thu được hỗn hợp sản phẩm

1.4. Sơ lượt về phân tích nguyên tố

1.4.1. Phân tích định tính

Mục đích

Xác định các nguyên tố có trong hợp chất hữu cơ.

Nguyên tắc

Chuyển hợp chất hữu cơ thành các chất vơ cơ đơn giản, rồi nhận biết bằng phản ứng đặc trưng.

Phương pháp tiến hành

Phương pháp tiến hành phân tích định tính hợp chất hữu cơ

Hình 3: Phương pháp tiến hành phân tích định tính hợp chất hữu cơ

Thí nghiệm xác định nguyên tố Cacbon, Hidro có trong Glucozơ

Hình 4: Thí nghiệm xác định nguyên tố Cacbon, Hidro có trong Glucozơ

1.4.2. Phân tích định lượng

Mục đích

Xác định thành phần phần trăm về khối lượng các nguyên tố có trong hợp chất hữu cơ.

Nguyên tắc

Cân một lượng chính xác hợp chất hữu cơ
Chuyển nguyên tố trong hợp chất hữu cơ thành các chất vô cơ đơn giản như CO₂ , H₂O , N₂…
Xác định m hoặc V của CO₂, H₂O, N₂… Từ đó tính m và %m của các nguyên tố trong hợp chất hữu cơ.

Phương pháp tiến hành phân tích định lượng

Hình 5: Phương pháp tiến hành phân tích định lượng

Biểu thức tính

\(\begin{array}{l} {m_C} = \frac{{{m_{C{O_2}}}}}{{44}}.12 \Rightarrow \% C = \frac{{{m_C}}}{a}.100\% \\ {m_H} = 2.\frac{{{m_{{H_2}O}}}}{{18}} \Rightarrow \% H = \frac{{{m_H}}}{a}.100\% \\ {m_N} = 2.\frac{{{V_{{N_2}}}}}{{22,4}}.14 \Rightarrow \% N = \frac{{{m_N}}}{a}.100\% \\ \% O = 100\% - (\% C + \% H + \% N + ...) \end{array}\)

Bài 1:

Cho các chất sau: C₃H₈, CH₃Cl, NaNO₃, K₂CO₃.

CH₃COONa , C₆H₆, Hãy phân loại chúng bằng cách đánh dấu X vào cột tương ứng.

Hướng dẫn:

Hợp chất	Hợp chất hữu cơ		Hợp chất vô cơ
Hợp chất	Hidrocacbon	Dẫn xuất hidrocabon	Hợp chất vô cơ
C₃H₈	X
CH₃Cl		X
NaNO₃			X
K₂CO₃			X
CH₃COONa		X
C₆H₆	X

Bài 2:

Phân tích 0,29 gam một hợp chất hữu cơ chỉ chứa C, H, O ta có %C = 62,06%; %H = 10,34%. Vậy khối lượng oxi trong hợp chất là:

Hướng dẫn:

\(\begin{array}{l} \% {m_O} = 100\% - \% {m_H} - \% {m_C} = 100 - 10,34 - 62,06 = 27,6\\ \Rightarrow {m_o} = 27,6\% .0,29 = 0,08{\rm{ }}gam \end{array}\)

Bài 3:

Cho thí nghiệm như hình vẽ:

Hãy cho biết thí nghiệm này dùng để phân tích định tính nguyên tố nào trong hợp chất hữu cơ?

Hướng dẫn:

Dùng CuSO₄ khan để nhận ra H₂O (chuyển màu từ trắng thành xanh) ⇒ Xác định trong thành phần hợp chất hữu cơ có chứa nguyên tố H.
Dùng Ca(OH)₂ dư để nhận ra CO₂ do tạo kết tủa vẩn đục ⇒ Xác định trong thành phần hợp chất hữu cơ có chứa nguyên tố C.

3. Luyện tập Bài 20 Hóa học 11

Sau bài học cần nắm:

Khái niệm hoá học hữu cơ và hợp chất hữu cơ, đặc điểm chung của các hợp chất hữu cơ
Phân loại hợp chất hữu cơ theo thành phần nguyên tố (hiđrocacbon và dẫn xuất)
Các loại công thức của hợp chất hữu cơ: Công thức chung, công thức đơn giản nhất, công thức phân tử và công thức cấu tạo
Sơ lược về phân tích nguyên tố: Phân tích định tính, phân tích định lượng

3.1. Trắc nghiệm

Bài kiểm tra Trắc nghiệm Hóa học 11 Bài 20 có phương pháp và lời giải chi tiết giúp các em luyện tập và hiểu bài.

Câu 1:
Đâu không phải đặc điểm chung của hợp chất hữu cơ?
- A. Nhất thiết phải chứa Cacbon
- B. Liên kết trong các hợp chất hữu cơ thường là liên kết cộng hóa trị.
- C. Phản ứng của các hợp chất hữu cơ thường xảy ra hoàn toàn theo một hướng nhất định.
- D. Không tan hoặc ít tan trong nước.
Câu 2:
Đốt cháy hoàn toàn hợp chất hữu cơ Y thu được CO₂, H₂O, HCl. Trong phân tử Y chứa nguyên tố nào:
- A. Cacbon, hiđro, oxi và clo
- B. Cacbon, hiđro và clo
- C. Cacbon, hiđro, clo và có thể có oxi
- D. Cacbon, hiđro, oxi và có thể có clo
Câu 3:
Mục đích của phân tích định tính là:
- A. Tìm công thức phân tử của hợp chất hữu cơ
- B. Tìm công thức đơn giản nhất của chất hữu cơ
- C. Xác định phân tử khối của chất hữu cơ
- D. Xác định các nguyên tố trong phân tử chất hữu cơ
Câu 4:
Để xác định sự có mặt của cacbon và hiđro trong hợp chất hữu cơ, người ta chuyển hợp chất hữu cơ thành CO₂ và H₂O, rồi dùng các chất nào sau đây để nhận biết lần lượt CO₂ và H₂O?
- A. CuCl₂ khan, dung dịch Ca(OH)₂
- B. Dung dịch Ca(OH)₂, CuSO₄ khan
- C. Dung dịch Ca(OH)₂, dung dịch CuSO₄
- D. Ca(OH)₂khan, CuCl₂ khan