Lịch sử 7 Bài 11: Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống (1075 - 1077)

1. Nhà Tống âm mưu xâm lược nước ta

• Nhà Tống muốn bành trướng thế lực và giải quyết khó khăn tài chánh,xã hội trong nước.
• Nhà Tống cấm buôn bán ở biên giới, dụ dỗ các tù trưởng dân tộc, xúi Chămpa đánh lên phía nam, nhằm làm suy giảm lực lượng của nhà Lý.
• Nhà Lý cử Thái úy Lý Thường Kiệt làm tổng chỉ huy cuộc kháng chiến; tăng cường lực lượng quốc phòng.
• Để ổn định phía nam, Lý Thánh Tông và Lý Thường Kiệt đem quân đánh bại ý đồ tiến công phối hợp của nhà Tống với Chămpa.

2. Nhà Lý chủ động tiến công để phòng vệ

a. Hoàn cảnh 

• Nhà Tống chuẩn bị xâm lược Đại Việt
• Lý Thường Kiệt chủ trương độc đáo sáng tạo:”tiến công trước để tự vệ”, ông nói: “Ngồi yên đợi giặc, không bằng đem quân đánh trước để chặn thế mạnh của giặc”

b. Thực hiện

(Lý Thường Kiệt đánh Ung Châu)

• Mục tiêu đánh thành Ung Châu, Châu Khâm, Châu Liêm là căn cứ xuất phát, là địa điểm tập trung lương thực, vũ khí tiến hành những trận đánh thăm dò Đại Việt của Nhà Tống.
• Cuối năm 1075, 10 vạn quân ta, chia làm 2 đạo tiến vào đất Tống:
  • Đạo quân bộ vượt biên giới đánh lên Châu Ung.
  • Lý Thường Kiệt chỉ huy quân thủy, đổ bộ vào Châu Khâm... rồi từ đó tiến về phía thành Ung Châu.
  • Trên đường tiến quân, để tranh thủ sự ủng hộ của nhân dân Trung Quốc, Lý Thường Kiệt nói rõ mục đích tự vệ của mình.
  • Sau 42 ngày đêm công phá ta chiếm được thành, chủ động rút quân, chuẩn bị phòng tuyến chặn địch ở trong nước.
• Ý nghĩa: làm thay đổi kế hoạch và làm chậm lại cuộc tấn công xâm lược Đại Việt của Nhà Tống.
• Hành quân để tự vệ, không là xâm lược: ta tấn công khu quân sự, kho lương thảo, nơi chuẩn bị xâm lược nước ta, ta treo bảng nói rõ mục đích tấn công để tự vệ, sau đó ta rút quân.

1. Kháng chiến bùng nổ

a. Chuẩn bị

• Sau khi rút quân khỏi thành Ung Châu, Lý Thường Kiệt cho quân bố phòng:
• Cho quân mai phục ở biên giới.
• Cử Lý Kế Nguyên giữ vùng biển Quảng Ninh để chặn quân thủy.
• Xây dựng phòng tuyến Sông Cầu (sông Như Nguyệt), do Lý Thường Kiệt chỉ huy gồm cả quân thủy và quân bộ.
• Phòng tuyến sông Cầu xây dựng ở bờ Nam sông Như Nguyệt ( sông Cầu), đây là con sông chặn ngang tất cả các ngả đường bộ từ Trung Quốc vào Thăng Long, phòng tuyến dài 100km được đắp bằng đất cao, vững chắc. Được ví như chiến hào tự nhiên, khó vượt qua.

b. Diễn biến

(Lược đồ đường tiến công của quân Tống (Mũi tên màu xanh))

• Cuối năm 1076 quân Tống tấn công nước ta bằng 2 cánh quân thủy bộ:
  • Quân bộ do Quách Quỳ, Triệu Tiết chỉ huy gồm 10 vạn bộ binh tinh nhuệ, 1 vạn ngựa chiến, 20 vạn dân phu. Quân thủy do Hòa Mâu dẫn đầu.
  • Quân bộ vượt ải Nam Quan vào Lạng sơn bị Thân cảnh Phúc chặn đánh phải dừng lại ở bờ bắc sông Như Nguyệt, chờ quân thủy tiếp viện, nhưng quân thủy đã bị Lý kế Nguyên đánh bại.

2. Cuộc chiến đấu trên phòng tuyến Như Nguyệt

• Chờ mãi không thấy thủy quân đến, Quách Qùy cho đóng bè 2 lần vượt vượt sông,bị ta phản công, đẩy lùi chúng về bờ bắc
• Để khích lệ tinh thần chiến đấu của quân sĩ, Lý Thường Kiệt cho người vào đền bên sông ngâm bài thơ “Nam Quốc Sơn Hà”.
• Thất vọng, Quách Quỳ ra lệnh “Ai còn bàn đánh sẽ bị chém” và chuyển sang củng cố phòng ngự. Quân Tống mệt mỏi, lương thảo cạn dần,chán nản, bị động.
• Cuối xuân năm 1077, quân Lý Thường Kiệt, bất ngờ tấn công đánh mạnh vào trại giặc, quân Tống thua to,tuyệt vọng phải chấp nhận giảng hòa và rút quân.

a. Ý nghĩa

• Cuộc chiến ở Như Nguyệt là trận đánh tuyệt vời trong lịch sử chống ngoại xâm.
• Nền độc lập tử chủ của Đại Việt được củng cố.
• Nhà Tống từ bỏ mộng xâm lược Đại Việt.

b. Nguyên nhân thắng lợi

• Tinh thần đoàn kết các dân tộc, tinh thần yêu nước,quyết chiến,quyết thắng của nhân dân ta.
• Tinh thần chủ động, tích cực trong chiến lược, chiến thuật của vua tôi nhà Lý, tài chỉ huy của Lý Thường Kiệt.
• Cách đánh độc đáo của Lý Thường Kiệt:
• Tiến công thành Ung Châu để tự vệ.
• Chủ động xây dựng phòng tuyến Như Nguyệt để chận địch vào Thăng Long.
• Phòng thủ để địch chán nản và mệt mỏi.
• Chủ động giảng hòa để giữ danh dự cho nhà Tống.

c. Ý nghĩa lịch sử của kháng chiến chống Tống

• Cuộc kháng chiến chống Tống thắng lợi
• Độc lập được giữ vững
• Đem lại cho nhân dân niềm tự hào sâu sắc.
• Lòng tin tưởng ở sức mạnh và tiền đồ của dân tộc.
• Nhà Tống không xâm lược dù tồn tại mấy trăm năm 

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử 7 Bài 11 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Sau khi rút quân khỏi thành Ung Châu, Lý Thường Kiệt cho quân bố phòng ở: 

  • A. Vùng biên giới
  • B. Vùng đồng bằng
  • C. Xung quanh doanh trại của địch
  • D. Trên đường địch tấn công

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử 7 Bài 11 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Bài tập Thảo luận trang 43 SGK Lịch sử 7 Bài 11

Bài tập 1.1 trang 32 SBT Lịch Sử 7

Bài tập 1.2 trang 32 SBT LỊch Sử 7

Bài tập 1.3 trang 32 SBT Lịch Sử 7

Bài tập 2 trang 33 SBT Lịch Sử 7

Bài tập 3 trang 33 SBT Lịch Sử 7

Bài tập 4 trang 34 SBT Lịch Sử 7

Bài tập 5 trang 34 SBT Lịch Sử 7

Bài tập 6 trang 34 SBT Lịch Sử 7

Bài tập 7 trang 34 SBT Lịch sử 7

Bài tập 8 trang 35 SBT Lịch sử 7

Bài tập 9 trang 35 SBT Lịch Sử 7

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!