Ông lão đánh cá và con cá vàng - Ngữ văn 6

• Puskin (1799 – 1837)
• Nhà thơ Nga vĩ đại
• Tác giả của nhiều trường ca và truyện cổ tích tuyệt diệu.

• Xất xứ
  • Sáng tác năm 1833
  • Được xây dựng từ một truyện cổ tích Nga quen thuộc kết hợp với sự sáng tạo của Puskin
• Thể loại: Truyện cổ tích
• Tóm tắt
  • Một ông lão đánh cá nghèo ra biển. Lần thứ nhất kéo lưới chỉ thấy có bùn, lần thứ hai kéo lưới được cây rong, lần thứ ba thì bắt được con cá vàng. Cá vàng kêu van, hứa trả ơn và ông đã thả. Mụ vợ biết chuyện, mắng lão một trận và bắt ông ra biển năm lần, đòi cá vàng đáp ứng những yêu cầu của mụ:
    • Lần thứ nhất mụ đòi cá giúp cho một chiếc máng lợn mới.
    • Lần thứ hai, mụ vợ lại "quát to hơn"và bắt ông lão ra biển đòi cá vàng một cái nhà rộng.
    • Lần thứ ba, mụ vợ lại "mắng như tát nước vào mặt"ông lão và đòi làm một bà nhất phẩm phu nhân.
    • Lần thứ tư, mụ vợ lại "mắng lão một thôi"và đòi cá cho làm nữ hoàng.
    • Lần thứ năm, mụ muốn làm Long Vương để bắt cá vàng hầu hạ.
  • Cá vàng tức giận, lấy lại tất cả những thứ đã cho. Ông lão trở về lại thấy túp lều nát ngày xưa, và trên bậc cửa, mụ vợ đang ngồi trước cái máng lợn sứt mẻ.
• Bố cục
  • Mở bài: Từ đầu đến "vợ ở nhà kéo sợi"
    • Hai vợ chồng ông lão sống trong túp lều nát.
  • Thân bài: Tiếp theo đến "làm theo ý muốn của mụ"
    • Ông lão bắt được con cá vàng.
    • Cá vàng xin thả ra và hứa sẽ đền ơn.
    • Mụ vợ đòi trả ơn 5 lần.
  • Kết bài: Còn lại
    • Trở lại cuộc sống nghèo khổ.

• Thái độ
  • Đối với cá vàng: Đòi hỏi ngày càng cao và quá đáng → Tham lam
  • Đối với chồng: Sự bội bạc của mụ vợ ngày càng tăng lên → Độc ác, bôi bạc, dữ dằn, thô lỗ.
• Nghệ thuật: Miêu tả lặp lại, tăng tiến

→ Là người có lòng tham vô độ.

⇒ Phê phán, lên án lòng tham quá mức của con người.

• Hoàn cảnh
  • Sống ở túp lều nát
  • Ngày ngày thả lưới, vợ dệt vải.

→ Nghèo, chăm chỉ.

• Phẩm chất đáng quý: Có lòng nhân hậu, cứu giúp cá vàng không đòi hỏi trả ơn.
• Điều đáng trách
  • Nhu nhược trước những đòi hỏi quá đáng của mụ vợ
  • Bị vợ hành hạ nhưng không có phản ứng gì.

→ Lương thiện, hiền lành, nhân hậu, độ lượng, nhu nhược.

⇒ Là người vừa đáng thương nhưng cũng vừa đáng  trách.

• Tượng trưng cho sự biết ơn, tấm lòng vàng của nhân dân đối với những người nhân hậu. Đại diện cho lòng tốt, cái thiện.
• Tượng trưng cho chân lí của dân gian: Trừng trị đích đáng những kẻ tham lam, bội bạc.

• Trong truyện ông lão ra biển 5 lần, mỗi lần như thế cảnh biển lại thay đổi.
  • Lần 1: Biển gợn sóng êm ả
  • Lần 3: Biển xanh nổi sóng dữ dội
  • Lần 4: Biển nổi sóng mù mịt
  • Lần 5: Một cơn dông tố kinh khủng kéo đến, mặt biển nổi sóng ầm ầm

→ Cảnh biển thay đổi tượng trưng cho thái độ rõ ràng của nhân dân trước lòng tham giàu sang phú quý.

• Nghệ thuật: Lập lại tăng tiến.

• Với ông lão
  • Không mất gì, chỉ như vừa qua cơn ác mộng, được trả lại cuộc sống bình yên
• Với mụ vợ
  • Tất cả trở lại như xưa → Bị trừng phạt đích đáng ⇒ Cá vàng trừng trị mụ vợ vì cả hai tội tham lam và bội bạc.

• Tổng kết

  • Nghệ thuật

    • Lặp lại tăng tiến tình huống truyện.
    • Đối lập tương phản, nhân hóa giữa các nhân vật.
    • Yếu tố tưởng tượng, hoang đường.
    • Kết cấu vòng tròn: Người vợ lại quay về với cái máng lợn sứt mẻ.
    • Câu chuyện hấp dẫn và mang ý nghĩa sâu xa.

  • Nội dung

    • Ca ngợi lòng biết ơn đối với những người nhân hậu.
    • Phê phán, nêu ra bài học đích đáng cho nhu nhược, tham lam, bội bạc.

Đề bài 1: Phát biểu cảm nghĩ của em về hai nhân vật trong truyện cổ tích "Ông lão đánh cá và con cá vàng".

Gợi ý làm bài

1. Mở bài

• Giới thiệu hai nhân vật ông lão đánh cá và mụ vợ của lão.
• Nêu cảm nghĩ chung về hai nhân vật này: thông cảm với ông lão đánh cá thật thà, nhu nhược đến nỗi khốn khổ trước một mụ vợ tham lam, tai ác.  

2. Thân bài

a. Phát biểu cảm nghĩ

• Mụ vợ ông lão đánh cá: tham lam, quá quắt đến nỗi đất trời, biến cả cùng bất bình:
  • Tính tham lam của mụ phát triển từ đòi cái máng lợn ăn – cái nhà rộng – nhất phẩm phu nhân – nữ hoàng – Long vương – thì biển cả cũng: gợn sóng êm ả – nổi sóng lớn – nổi sóng dừ dội – nổi sóng mù mit – dông tố khủng khiếp kéo đến, biển nổi sóng ầm ầm.
  • Cơn thịnh nộ của biển cả đã nhấn chìm cái cuồng vọng điên rồ của mụ khiến mụ trở lại kiếp sống khổ nghèo bên túp lều rách và cái máng lợn sứt mẻ.
• Ông lão đánh cá: thật thà, nhu nhược đến khốn khổ
  • Từ người chồng yếu đuối trở thành tên đầy tớ bị mụ khinh rẻ rồi trở thành một kẻ xa lạ bị mụ tống cố ra ngoài.
  • Ông lão không hề cáu giận, mà chịu đựng nhịn nhục. Tính cách ông hoàn toàn trái ngược với tính cách mụ vợ.

3. Kết luận

• Nếu ông lão hiền lành đức độ bao nhiêu thì mụ vợ tham lam, tai quái và thô bỉ bấy nhiêu. Nhưng cuối cùng “tham thì thâm” mụ đã được một bài học đích đáng.

 Bài văn mẫu

     Ông lão đảnh cá và con cá vàng là tựa một truyện cổ tích Nga đặc sắc được nhà thơ Puskin kề lại. Đọc truyện này, có lẽ người đọc ai cũng như em, cũng đều thấy rộn lên trong lòng mình một niềm cảm thông sâu xa đối với ông lão đánh cá nghèo khổ thật thà mà nhu nhược đến mức thảm hại trước một mụ vợ tham lam, tai ác đến quá quắt mà mọi người ai cũng khinh ghét.

     Ông lão đánh cá thật thà, nhu nhược, còn mụ vợ thì quá quắt, tham lam vô độ

Không khinh ghét làm sao được vì đó là một mụ đàn bà gian tham, ác độc và bạc nghĩa. Tính tham lam của mụ ta đã phát triển tới mức ghê gớm và quá quắt.

Thoạt đầu nghe chồng kể về việc ông đã tha con cá vàng về biển một cách vô tư, mụ đã bực mình mắng chồng là đồ ngu. Mụ đòi con cá vàng phải đền ơn bằng chiếc máng lợn ãn mới. Đúng là máu tham của mụ đã khởi sự dây lên. Nhưng lòng tham ở đây chưa đáng kể. Ta cũng dễ dàng thông cảm với mụ chẳng khác chi biển đã gợn sóng êm ả, hiền hòa.

Nhưng lòng tham của mụ vôn không đáy. Khi đã được chiếc máng mới rồi mụ còn quát chồng to hơn, đòi một căn nhà rộng. Lúc bấy giờ biển xanh đã nổi sóng bất bình. Biển giận mà người đọc cũng giận.

Thế mà mụ đã bằng lòng đâu. Lòng tham của mụ cứ tiếp tục trỗi dậy. Mụ muốn làm một nhất phẩm phu nhân nữa kia! Bây giờ biển xanh đã nổi sóng dữ dội. Trước lâu đài, mụ ăn mặc xa hoa lòe loẹt, mồm luôn ngoác rộng mắng kẻ hầu người hạ một cách hách dịch và trơ tráo.

Nhưng nào mụ đã bằng lòng. Mụ còn đòi làm Nữ hoàng đứng đầu các bà nhất phẩm phu nhân nữa kia. Biẻn xanh lúc này căm giận nổi sóng mịt mù mà lòng ta cũng vậy. Được làm nữ hoàng, mụ càng trở nên độc ác, tàn bạo. Không chỉ quát tháo mà mụ còn đuổi cả chồng đi. Không chỉ gian tham mà mụ đàn bà này còn độc ác và bạc nghĩa, vô ơn. Tường đâu đến đây lòng tham của mụ dừng lại. Nhưng không, mụ còn muốn làm Long vương để cai quản con cá vàng, để trọn quyền sai khiến con cá ấy làm theo ỷ muốn của mình. Ngờ đâu dông tố khủng khiếp kéo đến, biển nổi sóng ầm ầm. Cơn thịnh nộ của đất trời ấy đã dìm cả cái cuồng vọng tai quái điên rồ của mụ. Con cá vàng biến mất và mụ ta trở lại cái kiếp sống khốn khổ trong túp lều rách nát và cái máng lợn sứt mẻ hồi nào.

Càng khinh ghét yà căm giận mụ vợ bao nhiêu, chúng ta càng xót thương, thông cảm với ông lão đánh cá bấy nhiêu. Vì ông là một ông chồng thật thà và nhu nhược đến nỗi khốn khổ. Từ một người chồng yếu đuối, sợ vợ, ông lão đã trở thành một người đầy tớ bị mụ vợ tai quái của mình khinh rẻ, rồi trở thành một kẻ xa lạ bị mụ ta tống cổ ra ngoài không một chút xót thương.

Tuy bị đối xử một cách phũ phàng như vậy, nhưng ông cũng không hề cáu giận. Luôn luôn ông giữ một thái độ hiền hòa, nhịn nhục và chịu đựng. Tính cách ông khiến người đọc qua truyện này đều thông cảm xót thương, thật là trái ngược hẳn với thái độ tham lam, hông hách, tàn bạo, vô cùng đáng ghét của mụ vợ ông.

     Tóm lại, theo dõi từ đầu đến cuối câu truyện, ai cũng phải thừa nhận hình ảnh ông lão đánh cá vẫn là hình ảnh của một người hiền lành, đức độ; đòi lập hoàn toàn với hình ảnh của mụ vợ tái quái và thô bỉ. Bài học muôn đời “tham thì thâm” thêm một lần nữa được minh chứng hùng hồn. Mụ vợ của ông lão đánh cá đã bị trừng phạt đích đáng.

Đề bài 2: Sắm vai ông lão đánh cá kể lại truyện "Ông lão đánh cá và con cá vàng".

Gợi ý làm bài

1. Mở bài

• Giới thiệu câu chuyện
  • Tôi làm nghề đánh cá còn vợ tôi ở nhà kéo sợi.
  • Vợ chồng tôi không có con.
  • Hai vợ chồng già sống trong một túp lều rách nát trên bờ biển.

2. Thân bài

Diễn biến sự việc

a. Bắt được cá vàng

• Ngày ngày, tôi kiếm ăn bằng nghề đánh cá.
• Một hôm, tôi ra biển đánh cá. Lần đầu kéo lưới lên tôi chỉ thấy toàn bùn. Lần thứ hai kéo lưới lên, tôi chỉ thấy toàn rong biển. Lần thứ ba kéo lưới thì tôi bắt được một con cá vàng.
• Con cá vàng cất tiếng van xin tôi: “Ông lão ơi! Ông sinh phúc thả tôi về biển, tôi sẽ xin đền ơn ông, ông muốn gì củng được”.
• Tôi vô cùng ngạc nhiên nhưng rồi cũng thả con cá xuống nước.

b. Lòng tham của mụ vợ tôi

• Đòi cá vàng đền cho một cái máng lợn mới
  • Về nhà, tôi đem câu chuyện kể lại cho mụ vợ tôi nghe. Nghe xong, mụ mắng tôi: “Đồ ngốc! Sao lại không bảo con cá đền cái gì? Đền mội cái máng cho lợn ăn không được à? Cái máng nhà đã gần vỡ rồi!”
    • Thế là tôi đi ra biển. Biến gợn sóng êm ả. Tôi gọi con cá vàng. Cá vàng bơi lên và hỏi tôi: “Ông lão ơi! Ông cần gì thế?”
    • Tôi nói với cá: “Cá ơi! Giúp tôi với! Mụ vợ tôi nó mắng tôi và càu nhàu mãi làm tôi không ở yên được. Mụ ấy đòi một cái máng lợn ăn mới. Máng nhà tôi đã sứt mẻ rồi”.
    • Cá vàng bảo tôi cứ về đi, cá sẽ giúp.
    • Tôi về đến nhà thì đúng là mụ vợ tôi có một cái máng mới.
• Đòi cá vàng đền một cái nhà rộng
  • Được cái máng mới, mụ vợ tôi chưa vừa lòng. Mụ quát tôi: “Đồ ngu! Đòi mội cái máng thật à? Một cái máng thì thấm vào đâu! Đi tìm lại con cá vàng và đòi một cái nhà rộng.”
    • Tôi lại đi ra biển. Biển xanh đã nổi sóng. Tôi gọi cá vàng và nói với cá là mụ vợ tôi muốn có một tòa nhà đẹp.
    • Cá bảo tôi đừng băn khoăn cứ về nhà đi. Tôi ra về và chẳng thấy túp lều đâu nữa, chi thấy trước mặt một ngôi nhà đẹp, có cỗng lớn bằng gỗ lim, trong ngoài sáng sủa, có lò sưởi, quét vôi trắng xóa. Còn mụ vợ tôi đang ngồi bên cửa sổ.
• Đòi cá vàng cho làm một bà nhất phẩm phu nhân
  • Có một cái nhà to và đẹp, lòng tham của mụ vợ tôi lại nổi lên. Mụ quát mắng tôi: “Đồ ngu! Ngốc sao ngốc thế! Đòi một cái nhà thôi à? Trời! Đi tìm ngay con cá và bảo nó rằng tao không muốn làm một mụ nông dân quèn, tao muốn làm một bà nhất phẩm phu nhân kia”.
    • Tôi lại lóc cóc ra biển. Biển xanh nối sóng dữ dội. Tôi nói với cá về sự điên khùng của mụ vợ tôi rằng mụ muốn làm bà nhất phẩm phu nhân.
    • Cá vàng lại bảo tôi cứ ra về rồi cá giúp tôi.
    • Về đến nhà, tôi vô cùng ngạc nhiên. Trước mặt tôi là một tòa lâu dài lớn. Mụ vợ tôi đang đứng trên thềm cao, mình khoác áo lông, đầu đội mũ nhiều hoa, có quấn ngọc trai, tay đeo nhẫn vàng, chân đi giày đỏ. Xung quanh mụ, kẻ hầu người hạ tấp nập.
    • Tôi chào mụ nhưng mụ mắng cho tôi một trận và bắt tôi xuống quét chuồng ngựa.
• Đòi cá vàng cho làm nữ hoàng
  • Làm bà nhất phẩm phu nhân rồi nhưng chi được mấy tuần, mụ vợ tôi lại bắt tôi đi tìm cá vàng và nói với cá là mụ không muốn làm nhất phẩm phu nhân mà muốn làm nữ hoàng.
    • Tôi hoảng sợ và khuyên ngăn mụ. Mụ không nghe lời tôi mà còn thẳng tay tát vào mặt tôi.
    • Tỏi đành lủi thủi ra biển. Biển nổi sóng mù mịt. Tôi nói với cá về ý muốn điên khùng của mụ vợ tôi là mụ muốn làm nữ hoàng.
    • Cá nói tôi cứ về rồi cá sẽ giúp.
    • Tôi trở về và thấy trước mặt cung điện nguy nga. Mụ vợ tôi đã trở thành nữ hoàng và đang ngồi ở bàn tiệc. Bọn thị vệ đang rót mời mụ những thứ rượu quý của các nước phương xa và dâng cho mụ những thứ bánh rất ngon lành, xung quanh có cả một đội vệ binh gươm giáo chính tề...
    • Tỏi cúi đầu chào mụ nhưng mụ không thèm nhìn mà sai người đuối tôi đi.
• Đòi cá vàng cho làm Long Vương
  • Làm nữ hoàng vẫn chưa thỏa mãn, mụ vợ lại bắt tôi ra đòi cá vàng cho mụ trở thành Long Vương ngự trên mặt biến đổ cá vàng hầu hạ và làm theo mọi ý muốn của mụ.
    • Không còn cách nào, tôi lại ra biển. Một cơn giông tố kinh khủng kéo đến. Tôi nói với cá về ý muốn điên khùng của mụ vợ tôi.

3. Kết bài

• Nghe tôi nói mụ vợ tôi muốn làm Long Vương ngự trên mặt biển. Con cá vàng khống nói gì, quẫy đuôi lặn sâu xuống đáy biển.
• Tôi đứng trên bờ đợi mãi không thấy cá lên trả lời, tôi đành trở về.
• Về đến nhà, tôi vô cùng sửng sốt, cung điện biến đâu mất. Trước mắt, tôi lại thấy túp lều nát ngày xưa và trên bậc cửa, mụ vợ tôi đang ngồi trước chiếc máng lợn sứt mẻ.

Ông lão đánh cá và con cá vàng là một câu chuyện hay của đại thi hào Nga - Pushkin. Truyện thể hiện triết lí báo ân với những người tốt bụng và trừng phạt những con người tham lam, bội bạc. Để trả lời được hệ thống các câu hỏi trong GSK cũng như nắm được những kiến thức cần đạt khi học văn bản này, các em có thể tham khảo bài soạn tại đây: Bài soạn Ông lão đánh cá và con cá vàng.

4. Một số bài văn mẫu về văn bản Ông lão đánh cá và con cá vàng