Thầy bói xem voi - Ngữ văn 6

• Kiểu văn bản: tự sự.
• Phương thức biểu đạt: Tự sự + miêu tả.

• Truyện ngụ ngôn

  • Hình thức

    • Là truyện kể bằng văn xuôi hoặc văn vần

  • Nội dung
    • Mượn chuyện về loài vật, đồ vật hoặc chính con người để nói bóng gió kín đáo chuyện con người
  • Mục đích
    • Nhằm khuyên nhủ, răn dạy người ta bài học nào đó trong cuộc sống.

• Từ câu chuyện chế giễu cách xem và phán về voi của năm ông thầy bói, truyện "Thầy bói xem voi" khuyên người ta: muốn hiếu biết sự vật, sự việc phải xem xét chúng một cách toàn diện.

• Chuyện kể về năm ông thầy bói cùng nhau xem voi, nhưng mỗi người chỉ sờ được một bộ phận của voi rồi cùng nhau tranh cãi.
• Người bảo voi như con đỉa, người bảo voi như cái đòn càn, người bảo voi như cái quạt thóc, người bảo voi như cột đình, người bảo voi như cái chổi sề… không ai chịu ai, các thầy xông vào đánh nhau chảy máu.
• Từ câu chuyện này mà trong dân gian xuất hiện câu thành ngữ: “Thầy bói xem voi”  để phê phán những người nhận thức phiến diện, thiếu tổng thể.

• Chia làm 3 phần
  • Phần 1:  “Nhân buổi…sờ đuôi.” ⇒ Các thầy bói xem voi.
  • Phần 2: “Đoạn năm thầy…sể cùn” ⇒ Các thầy bói phán về voi.
  • Phần 3: Còn lại ⇒ Hậu quả của việc phán voi.

• Năm ông thầy bói
  • Bị mù
  • Chưa biết gì về hình thù con voi.
  • Đều muốn biết voi có hình thù thế nào
• Hoàn cảnh xen voi
  • Ế khách hàng, ngồi tán gẫu.
  • Có voi đi qua
• Cách xem voi của các thầy
  • Xem voi không nhìn bằng mắt, mà sờ bằng tay
  • Mỗi thầy sờ vào một bộ phận, đoán cả hình thù con voi.
    • Thầy sờ vòi
    • Thầy sờ ngà
    • Thầy sờ tai
    • Thầy sờ chân
    • Thầy sờ đuôi

→ Cách xem phiến diện, chủ quan.

⇒ Giễu cợt, phê phán ách xem voi của các thầy bói.

• Nội dung
  • Sau khi sờ voi, mỗi thầy bói lần lượt nhận xét về voi:
    • Thầy sờ vòi: sun sun như con đỉa
    • Thầy sờ ngà: chần chẫn như cái đòn càn.
    • Thầy sờ tai: bè bè như cái quạt thóc.
    • Thầy sờ chân: sừng sững như cái cột đình.
    • Thầy sờ đuôi: tun tủn như cái chổi xể cùn.
• Nghệ thuật
  • Tự láy gợi hình, nghệ thuật so sánh gợi tả những nhận thức của thầy bói về voi.

→ Nhấn mạnh đặc điểm con voi mình vừa xem được.

• Không phải
• Đúng với từng bộ phận của con voi, không đúng với tổng thể con voi

→ Mỗi thầy chỉ biết từng bộ phận của con voi mà lại cứ tưởng hình thù toàn bộ con voi là nó như vậy.

• Thái độ trong cuộc bàn luận
  • "Tưởng"..."hóa ra"
  • "Không phải"
  • "Đâu có"
  • "Ai bảo"
  • ..."Không đúng"...

→ Là những lời nói chủ quan nhằm phủ định ý kiến của người khác, khẳng định ý kiến của mình.

• Nguyên nhân
  • Mù mắt
  • Sai phương pháp xem
  • Sai nhận thức, đánh giá sự việc

→  Mù về thể chất, mù về nhận thức.

⇒ Lấy bộ phận để khái quát lên toàn thể con voi là hết sức sai lầm.

⇒ Kết luận về con voi sai.

• Chưa biết hình thù con voi

→ Tranh cãi

• Hành động sai lầm: xô xát. Đánh nhau toạc đầu chảy máu.

→ Châm biếm sự hồ đồ, tiếng cười phê phán nhẹ nhàng mà sâu sắc

⇒ Không nên chủ quan trong nhận thức mà phải dựa trên sự tìm hiểu toàn diện sự vật.

⇒ Muốn đánh giá một hiện tượng, một sự vật, sự việc... phải có cái nhìn toàn diện, đầy đủ, nhiều chiều. Không nên đánh giá qua cái nhìn phiến diện, chủ quan, cục bộ, sẽ lệch lạc, thiếu chính xác, sai lầm, nguy hiểm,...

• Đánh giá sự vật phải được xem xét một cách toàn diện.
• Xem xét sự vật phải phù hợp trong mọi hoàn cảnh, điều kiện.

• Tổng kết

  • Nội dung

    • Phê phán nghề thầy bói
    • Khuyên nhủ con người khi tìm hiểu về một  sự vật,  sự việc nào đó phải xem xét chung một cách toàn diện.
    • Mượn chuyện không bình thường của con người để khuyên răn con người một bài học sâu sắc về cách nhận thức sự việc
    • Thành ngữ: "Thầy bói xem voi"

  • Nghệ thuật

    • Cách nói bằng ngụ ngôn, cách giáo huấn tự nhiên, sâu sắc.
    • Dựng đối thoại tạo nên tiếng cười hài hước, kín đao.
    • Lặp lại các sự việc
    • Nghệ thuật phóng đại.

Đề bài: Hãy kể diễn cảm truyện "Thầy bói xem voi"

Gợi ý làm bài

1. Mở bài

• Giới thiệu chung
  • Truyện xảy ra từ ngày xửa ngày xưa.
  • Có năm ông thầy bói mù hành nghề trước cửa chợ.

2. Thân bài

• Diễn biến của truyện
  • Trước khi xem voi
    • Năm thầy bói mù ế khách ngồi tán gẫu.
    • Thầy nào cũng phàn nàn là chưa biết hình thù con voi ra sao.
    • Chợt có người nói voi sắp đi qua, năm thầy chung tiền biếu quản tượng, xin được xem voi.
  • Khi xem voi
    • Thầy thứ nhất sờ vòi.
    • Thầy thứ hai sờ ngà.
    • Thầy thứ ba sờ tai.
    • Thầy thứ tư sờ chân.
    • Thầy thứ năm sờ đuôi.
  • Sau khi xem voi
    • Các thầy ngồi bàn tán sôi nổi về voi.
      • Thầy sờ vòi bảo voi sun sun như con đĩa.
      • Thầy sờ ngà bảo voi chần chẫn giống cái đòn càn.
      • Thầy sờ tai bảo voi bè bè giống cái quạt thóc.
      • Thầy sờ chân bảo voi sừng sững giống cái cột đình.
      • Thầy sờ đuôi bảo voi tun tủn giống cái chổi sể cùn.

3. Kết bài

• Kết thúc truyện
  • Năm thầy cãi nhau, chẳng ai chịu ai, người nào cũng cho rằng mình đúng.
  • Năm thầy lao vào đánh nhau toác đầu, chảy máu.

Bài văn mẫu

     Ngày xửa ngày xưa, ở một vùng nọ có năm ông thầy bói mù hành nghề trước cửa chợ. Buổi sáng hôm ấy ế khách quá, năm thầy ngồi buồn đành tán gẫu với nhau. Ai cũng phàn nàn rằng mình chưa được biết hình thù con voi ra sao. Bỗng nhiên, nghe người ta nói có voi đi qua, các thầy bèn chung tiền biếu quản tượng, xin cho voi dừng lại để xem.

     Các thầy xem voi bằng... tay. Thầy thứ nhất sờ đúng cái vòi. Thầy thứ hai sờ vào cặp ngà. Thầy thứ ba sờ vào tai. Thầy thứ tư sờ vào chân. Còn thầy thứ năm sờ vào đuôi.

Người quản tượng dẫn voi đi rồi, năm thầy ngồi bàn tán sôi nổi về voi. Thầy sờ vòi bảo: Tưởng gì, hoá ra voi sun sun như con đỉa!Thầy sờ ngà gân cổ cãi: Ai dám bảo voi giống như con đỉa? Nó chần chẫn giống cái đòn càn! Thầy sờ tai khẳng định: Nó bè bè như cái quạt thóc!Thầy sờ chân không chịu: Sao lại giống cái quạt thóc được? Nó sừng sững như cái cột đình! Thầy sờ đuôi cứ hếch mặt ngồi nghe, bấy giờ mới ung dung lên tiếng:

- Các thầy nói sai cả rồi! Đích thị là nó tun tủn giống cái chổi sể cùn!

     Năm thầy cãi nhau mỗi lúc một hăng, chẳng ai chịu ai, người nào cũng cho rằng lời phán của mình là đúng nhất. Cuối cùng, các thầy xô xát, đánh nhau đến toác đầu, chảy máu. Mọi người chứng kiến cảnh ấy được một trận cười vỡ bụng.

Truyện ngụ ngôn là truyện kể dân gian bằng văn xuôi hay bằng thơ, mượn chuyện của loài vật, đồ vật,… làm ẩn dụ, hoặc chính chuyện của con người để nói bóng gió, kín đáo chuyện đời, chuyện người và nêu lên bài học luân lí… Thầy bói xem voi cũng là một trong những truyện ngụ ngôn được đánh giá là hay của Việt Nam. Để nắm được những nội dung kiến thức cần đạt, các em có thể tham khảo bài soạn tại đây: Bài soạn Thầy bói xem voi.