Bài 13: Chỉ từ - Ngữ văn 6

• Ngữ liệu1: SGK/137

Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.

Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng.

( Truyện Em bé thông minh)

• Phân tích
  • "Nọ", "ấy", "kia": Bổ nghĩa cho danh từ chỉ sự vật
  • "Nọ", "ấy", "kia": Dùng để chỉ sự vật, nhằm phân biệt sự vật ở không gian này này với sự vật ở không gian kia.
  • "Nọ", "ấy", "kia": Xác định vị trí (định vị) sự vật trong không gian.
  • "Nọ", "ấy", "kia": Là những từ định vị sự vật trong không gian.
• Ngữ liệu 3: SGK/137

Hồi ấy, ở Thanh Hoá có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.

(Sự tích Hồ Gươm)

• Phân tích
  • "Ấy", "nọ": Dùng để chỉ sự vật, nhằm phân biệt sự vật ở thời gian này với sự vật ở thời gian kia.
  • "Ấy", "nọ": Bổ nghĩa cho danh từ chỉ sự vật.
  • "Ấy", "nọ": Là những từ định vị sự vật trong thời gian.
• So sánh nghĩa của các từ "ấy", "nọ" trong (ngữ liệu1) với các từ "ấy", "nọ" trong (ngữ liệu 3) có điểm nào giống và điểm nào khác?

• Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
• Nói cách khác đi, chỉ định từ là một tên gọi khác của đại từ chỉ định (để xác định vị trí, tọa độ của sự vật trong không gian và thời gian)

• Chỉ từ thường làm phụ ngữ sau trong cụm danh từ.
  • Ví dụ

Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi.

(Truyện Em bé thông minh)

→ “Nọ” bổ nghĩa cho cụm từ “có ông vua”

• Chỉ từ cũng có thể làm chủ ngữ trong câu .
  • Ví dụ

Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.

(Truyện Em bé thông minh)

• Chỉ từ cũng có thể làm trạng ngữ.
  • Ví dụ

Hồi ấy, ở Thanh Hoá có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.

(Sự tích Hồ Gươm)

• Dùng chỉ từ trong văn chương
  • Ví dụ

“Của ta trời đất đêm ngày

Núi kia, đồi nọ, sông này của ta.”

(Hoan hô chiến sĩ Điện Biên)

“Bác Hồ đó, lòng ta yên tĩnh

Ôi người cha đôi mắt mẹ hiền sao!...

Bác Hồ đó, chiếc áo nâu giản dị

Màu quê hương bề bỉ đậm đà.

Bác Hồ đó, ung dung châm lửa hút…

Trán mênh mông thanh thản một vùng trời.”

(Sáng tháng năm)

• Dùng chỉ từ trong đời sống hằng ngày
  • Ví dụ

- Em học trường nào?

- Dạ ! Em học trường THCS Nhựt Tảo.

- Trường ấy ở đâu ?

- Trường em ở gần tòa án tỉnh ạ.

Đề bài: Viết đoạn văn có sử dụng chỉ từ.

Gợi ý làm bài

Đoạn 1

Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng là một truyện ngụ ngôn. Mượn chuyện về năm bộ phận trên cơ thể con người để nói bóng gió, kín đáo chuyện con người, câu chuyện này nhằm khuyên nhủ, răn dạy con người một bài học trong cuộc sống. Chân, Tay, Tai, Mắt cho rằng lão Miệng chỉ là kẻ ăn bám còn mình là người phải chịu vất vả cực nhọc làm việc. Nhưng cuối cùng họ đã hiểu ra rằng mỗi bộ phận có một chức năng riêng, cần biết phối hợp đoàn kết với nhau để giúp nhau khỏe mạnh. Truyện nhắc nhở con người rằng trong cuộc sống mỗi người có một vị trí, nhiệm vụ khác nhau không nên ganh tị nhau; mỗi người cần làm tốt công việc của mình để tạo nên sự giàu mạnh cho xã hội.

Đoạn 2
Nhân dịp hè, em được cùng gia đình đi Nha Trang chơi. Đó là phần thưởng bố dành cho em khi em đạt giải Nhì môn Tiếng Anh cấp Huyện và danh hiêu học sinh giỏi. Em rất háo hức, rất hồi hộp.

- Kia rồi, bãi biển Nha Trang kia rồi! - Bé Trang reo lên.

"Quả là một bãi biển tuyệt đẹp." - Em thầm nghĩ.

Cả nhà em thay đồ, lấy phao rồi ra biển. Ôi mát quá! Công nhận là nước biển mát thiệt. Lát sau em rủ bé Trang lên bờ xây lâu đài cát. Trang vờ nhõng nhẽo:

- Chị Mai phải xây cho em lâu đài đẹp như các bạn nhỏ kia em mới chịu cơ.

- Rồi, rồi, chúng ta bắt đầu xây đi! -Tôi nói.

Chỉ một lát sau lâu đài vô cùng hoàng tráng hiện ra trước mắt hai đứa. Bọn em tỏ ra rất hài lòng với thành quả của mình. Bố mẹ đi lên và bảo bọn em chuẩn bị về khách sạn vì trời cũng đã sâm sẩm tối. Bọn em chưa muốn rời nhưng mẹ hiểu ý và dỗ dành tối sẽ được ra bãi biển đi dạo. Thế là bọn em cùng bố mẹ đi về khách sạn. Rồi đến nhà hàng thưởng thức những món ăn ngon tuyệt. Tối đến, cả nhà em ra bãi biển đi dạo. Nói chuyện rất vui vẻ. Cuộc vui nào cũng sẽ kết thúc. Sau những ngày vui chơi thỏa thích ở Nha Trang, chúng em phải về nhà và không quên mua quà lưu niệm cho mọi người. Em rất vui và hi vọng một ngày nào đó không xa, em sẽ được trở lại Nha Trang.

Đoạn 3

Mùa hè năm nay, lớp tôi tổ chức đi thăm quan công viên nước Hồ Tây. Đó là một kỷ niệm tuyệt vời. Vì ai đã từng đến thăm công viên ấy dù chỉ một lần thì khó có thể quên được.