Tôi đi học - Thanh Tịnh - Ngữ văn 8

• Thanh Tịnh (1911- 1988)
• Tên thật là: Trần Văn Ninh.
• Quê quán: Huế.
• Các tác phẩm: Hận chiến trường, quê mẹ, ngậm ngải tìm trầm, những giọt nước biển.... → Sáng tác của Thanh Tịnh toát lên vẻ đẹp dằm thắm, tình cảm êm diu, trong trẻo, nhẹ nhàng, sâu lắng.
• Năm 2007, Ông được tặng giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

• “Tôi đi học” in trong tập “Quê mẹ” xuất bản 1941.
• Bố cục: 4 phần
  • Phần 1: Từ đầu đến "tôi đi học": Khởi nguồn của nỗi nhớ
  • Phần 2: Tiếp theo đến "Trên ngọn núi": Tâm trạng và cảm giác của nhân vật tôi trên đường đến trường
  • Phần 3: Tiếp theo đến "chút nào hết": Tâm trạng và cảm xúc của nhân vật tôi khi đứng trong sân trường và phải tời tay mẹ để vào lớp học
  • Phần 4: Còn lại: Tâm trạng của nhân vật Tôi khi vào lớp và đón nhận giờ học đầu tiên

• Thời điểm gợi nhớ: Cuối thu - ngày khai trường
• Quang cảnh:
  • Lá rụng nhiều, những đám mây bàng bạc
  • Mấy em bé rụt rè cùng mẹ đến trường
• Tâm trạng của nhân vật tôi khi nhớ lại kỉ niệm tựu trường: Náo nức, mơn man, tưng bừng, rộn rã → những từ láy có tính biểu cảm cao diễn tả sâu sắc, cụ thể, độc đáo những cảm xúc trong sáng, nảy nở trong lòng

• Khi cùng mẹ đi trên đường tới trường
  • Có sự thay đổi lớn trong lòng
  • Thấy mình lớn lớn, nhận thức nghiêm túc hơn
  • Cảm thấy trang trọng, đứng đắn với bộ quần áo mới, vở mới
  • Muốn được chững chạc
• Tâm trạng và cảm giác của nhân vật tôi khi đứng giữa sân trường
  • Cảm thấy mình bé nhỏ so với trường
  • Lo sợ, ngập ngừng và thầm mong được như học trò cũ
  • Khi xếp hàng: chơ vơ, muốn bước nhanh mà toàn thân cứ run, dềnh dàng chân co, chân duỗi

→ Những cảm xúc tự nhiên, rất đáng nhớ, đáng yêu

• Cảm giác và tâm trạng của nhân vật tôi khi ngồi vào bàn học đón tiết học đầu tiên
  • Cái gì cũng cảm giác lạ, hay thấy cái gì cũng thân thiết và gần gũi, vừa ngỡ ngàng, vừa tự tin → có sự thay đổi lớn trong tâm trí nhân vật
  • Hình ảnh gợi nhớ những ngày trẻ thơ chơi bơi hoàn toàn đã chấm dứt, bước sang một giai đoạn mới: làm người lớn → hình ảnh có ý nghĩa tượng trưng
  • Hình ảnh "dòng chữ của thầy trên bảng" thể hiện niềm tự hào, gợi ra những cảm xúc đẹp, đáng nhớ về một thời niên thiếu: tôi đi học

→ những tình cảm, cảm xúc đáng nhớ, đáng trân trọng và lưu giữ trong tâm hồn mỗi người.

• Cảm nhận về thái độ, cử chỉ của người lớn đối với các em trong lần đầu tiên đi học
  • Phụ huynh: Chuẩn bị ân cần, chu đáo → lo lắng, hồi hộp cùng các em
  • Thầy giáo: vui vẻ, giàu tình yêu thương
  • Ông Đốc: từ tốn, bao dung

→ quan tâm, chăm sóc chu đáo cho những học trò bé bỏng ⇒ đem đến sự ấm áp, giúp các em tự tin, vững vàng hơn

• Tổng kết

  • Nội dung

    • Những rung động tinh tế, những kỉ niệm trong sáng của tuổi học trò trong buổi tựu trường đầu tiên

  • Nghệ thuật

    • Hình ảnh so sánh giàu gợi cảm
    • Truyện bố cục theo dòng hồi tưởng, cảm nghĩ của nhân vật tôi theo trình tự thời gian
    • So sánh kết hợp hài hòa giữa kể và tả, với bộc lộ tâm trạng, cảm xúc

Đề: Dòng cảm xúc của nhân vật tôi trong Tôi đi học của Thanh Tịnh

Gợi ý làm bài

• Mở bài:
  • Giới thiệu vấn đề (“Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường…”.Những câu văn ấy của Thanh Tịnh đã xuất hiện trên văn đàn Việt Nam hơn sáu mươi năm rồi! Thế nhưng “Tôi đi học” vẫn là một trong những áng văn gợi cảm, trong trẻo đầy chất thơ của văn xuôi quốc ngữ Việt Nam. Không những thế, tác phẩm còn in đậm dấu ấn của Thanh Tịnh – một phong cách trữ tình nhẹ nhàng, nhiều mơ mộng và trong sáng. Dòng cảm xúc của nhân vật “tôi” trong truyện vẫn đầy ắp trong tâm trí ta những nét thơ ngây đáng yêu của trẻ thơ trong buổi đầu đến lớp.)
• Thân bài:
  • Giới thiệu sơ lược về truyện ngắn và cảm xúc của nhân vật “tôi”.
  • Phân tích dòng cảm xúc của nhân vật “tôi” và phát biểu cảm nghĩ:
    • Không gian trên con đường làng đến trường được cảm nhận có nhiều khác lạ. Cảm giác thích thú vì hôm nay tôi đi học.
    • Cảm giác trang trọng và đứng đắn của “tôi”: đi học là được tiếp xúc với một thế giới mới lạ, khác hẳn với đi chơi, đi thả diều
    • Cảm nhận của nhân vật “tôi” và các cậu bé khi vừa đến trường: không gian của ngôi trường tạo ấn tượng lạ lẫm và oai nghiêm khiến các cậu cùng chung cảm giác choáng ngợp. 
    • Hình ảnh ông đốc hiền từ nhân hậu và nỗi sợ hãi mơ hồ khi phải xa mẹ khiến các cậu khi nghe đến gọi tên không khỏi giật mình và lúng túng.
    • Khi vào lớp “tôi” cảm nhận một cách tự nhiên không khí gần gũi khi được tiếp xúc với bạn bè cùng trang lứa. Bài học đầu đời và buổi học đầu tiên khơi dậy những ước mơ hòa trộn kỉ niệm và mơ ước tương lai như cánh chim sẽ được bay vào bầu trời cao rộng. 
  • Những cảm xúc hồn nhiên của ngày đầu tiên đi học là kỉ niệm đẹp đẽ và thiêng liêng của một đời người. Giọng kể của nhà văn giúp ta được sống cùng những kỉ niệm.
  • Chất thơ lan tỏa trong mạch văn, trong cách miêu tả, kể chuyện và khắc họa tâm lí đặc sắc làm nên chất thơ trong trẻo nhẹ nhàng cho câu chuyện.
• Kết bài:
  • Nêu cảm nhận (Truyện ngắn Tôi đi học của Thanh Tịnh còn đọng mãi trong ta kỉ niệm đầu đời trong sáng hồn nhiên, ghi lại khoảnh khắc thật đẹp trong tâm hồn tuổi thơ. Những trang văn tinh tế, giàu sức biểu cảm sẽ còn làm biết bao thế hệ học sinh xúc động.)

Tôi đi học là một truyện ngắn tự sự kết hợp trữ tình của nhà văn Thanh Tịnh. Truyện kể về khoảnh khắc trong ngày đầu tiên tựu trường với những cảm nhận thật ngây thơ và non nớt. Để nắm được những nội dung và nghệ thuật về tác phẩm này, các em có thể tham khảo thêm bài soạn tai đây: Bài soạn Tôi đi học.