Phản ứng hóa học là quá trình biến đổi từ chất này thành chất khác.
- Chất ban đầu bị biến đổi trong phản ứng gọi là chất tham gia hay chất phản ứng.
- Chất mới sinh ra trong phản ứng gọi là sản phẩm.
Phương trình chữ: Tên các chất phản ứng → Tên các sản phẩm
Lưu ý:
- Dấu "→" đọc là tạo thành (hay sinh ra)
- Dấu " +" phía trước dấu "→" đọc là tác dụng với (hay phản ứng với, hóa hợp với).
- Dấu " +" phía sau dấu "→" đọc là: và
Ví dụ:

(1) Lưu huỳnh + oxi → lưu huỳnh đioxít

(chất tham gia) (sản phẩm )

⇒ Đọc là: Lưu huỳnh tác dụng với Oxi sinh ra lưu huỳnh đioxít

(2) Canxicacbonat canxioxit + khí cacbonic

(chất tham gia) (sản phẩm ) (sản phẩm )

⇒ Canxicacbonat sinh ra canxioxit và khí cacbonic

(3) Parafin + oxi khí cacbonic + nước

(chất tham gia) (sản phẩm )

⇒ Parafin tác dụng với oxi tạo thành khí cacbonic và nước

Trong phản ứng hóa học, các chất tham gia giảm dần, lượng sản phẩm tăng dần.

1.2. Diễn biến của phản ứng hóa học

Sơ đồ tượng trưng cho phản ứng hóa học giữa khí Hidro và khí Oxi tạo thành nước

Hình 1: Sơ đồ tượng trưng cho phản ứng hóa học giữa khí Hidro và khí Oxi tạo thành nước

	Trước phản ứng	Trong quá trình phản ứng	Sau phản ứng
Số phân tử	Một phân tử Oxi, hai phân tử Hiđrô.	Không có phân tử nào.	Hai phân tử nước.
Liên kết giữa các nguyên tử	2 nguyên tử H liên kết với nhau, 2 nguyên tử O liên kết với nhau.	Không có sự liên kết giữa các nguyên tử.	2 nguyên tử H liên kết với 1 nguyên tử O.
Số nguyên tử H, số nguyên tử O	4 nguyên tử H, 2 nguyên tử O.	4 nguyên tử H, 2 nguyên tử O.	4 nguyên tử H, 2 nguyên tử O.

Kết luận: Trong các phản ứng hóa học, chỉ có liên kết giữa các nguyên tử thay đổi làm cho phân tử này biến đổi thành phân tử khác.
Lưu ý: Nếu có đơn chất kim loại tham gia phản ứng thì sau phản ứng nguyên tử kim loại phải liên kết với nguyên tử của nguyên tố khác.

1.3. Khi nào phản ứng hóa học xảy ra?

Quan sát thí nghiệm sau:

Video 1: Phản ứng giữa kẽm và dung dịch axit clohodric HCl

Muốn phản ứng hóa học xảy ra: Các chất tham gia phản ứng phải tiếp xúc với nhau.

Ví dụ: đường cát dễ tan hơn so với đường phèn. Vì đường cát có diện tích tiếp xúc nhiều hơn đường phèn.

1 số phản ứng hóa học muốn xảy ra phải được đun nóng đến t⁰ thích hợp.
Có những phản ứng muốn xảy ra cần có mặt của chất xúc tác.

Ví dụ: Quá trình chuyển hóa tinh bột sang rượu cần "men". Men lúc này đóng vai trò là chất xúc tác, giúp phản ứng xảy ra nhanh hơn, nhưng không biến đổi khi phản ứng kết thúc.

1.4. Làm thế nào để nhận biết có phản ứng hóa học xảy ra?

Dựa vào dấu hiệu có chất mới tạo thành, có tính chất khác chất phản ứng để nhận biết có phản ứng hóa học xảy ra hay không.
Dựa vào: màu sắc, trạng thái, tính tan, …

Ví dụ: Đường bị cháy đen, tạo thành Cacbon

Video 2: Axit sunfuric H₂SO₄ tác dụng với đường

Ngoài ra, sự toả nhiệt và phát sáng cũng có thể là dấu hiệu để xảy ra phản ứng hóa học.

1.5. Tổng kết

Sơ đồ tư duy bài Phản ứng hóa học

Hình 2: Sơ đồ tư duy bài Phản ứng hóa học

Bài 1:

Viết phương trình chữ cho phản ứng hóa học sau: Đốt bột nhôm trong không khí, tạo ra nhôm oxit.

Xác định chất tham gia và sản phẩm tạo thành?

Hướng dẫn:

Phương trình chữ của phản ứng:

Nhôm + Khí oxi Nhôm oxit

(Chất tham gia) (Sản phẩm)

Bài 2:

Đánh dấu X vào ô ứng với hiện tượng hoá học hay hiện tượng vật lí. Viết phương trình chữ của phản ứng hoá học ?

Các quá trình	Hiện tượng		Phương trình chữ của phản ứng hoá học
Các quá trình	Vật lí	Hóa học	Phương trình chữ của phản ứng hoá học
Dây sắt cắt nhỏ tán thành đinh sắt		X
Đốt bột sắt trong oxi tạo ra oxit sắt từ	X		Sắt + oxi Oxit sắt từ
Điện phân nước ta thu được khí hiđro và khí oxi	X		Nước (Điện phân) → Khí Hidro +Khí oxi

Bài 3:

Hình dưới đây là sơ đồ tượng trưng cho phản ứng giữa khí Hiđrô H₂ và khí Clo Cl₂ tạo ra Axítclohiđríc HCl

Hãy cho biết.

a) Liên kết giữa những nguyên tử trong phân tử nào bị tách rời?

b) Phân tử nào được tạo ra?

Hướng dẫn:

a) Liên kết giữa những nguyên tử trong phân tử hiđrô và clo bị tách rời.

b) Phân tử axít clohiđric được tạo ra.

Bài 4:

Khi để ngọn lửa đến gần là cồn (rượu etylic) đã bắt cháy?

Biết rằng cồn cháy được là có sự tham gia của khí oxi, tao ra hơi nước và khí cacbonic. Viết phương trình chữ của phản ứng trên.

Hướng dẫn:

Phương trình chữ của phản ứng là:

Rượu etylic + Khí oxi Nước + Khí cacbonic.

3. Luyện tập Bài 13 Hóa học 8

Sau bài học cần nắm:

Kĩ năng quan sát thí nghiệm, hình vẽ hoặc hình ảnh cụ thể, rút ra được nhận xét về phản ứng hoá học, điều kiện và dấu hiệu để nhận biết có phản ứng hoá học xảy ra
Viết được phương trình hoá học bằng chữ để biểu diễn phản ứng hoá học
Xác định được chất phản ứng (chất tham gia, chất ban đầu) và sản phẩm

3.1. Trắc nghiệm

Bài kiểm tra Trắc nghiệm Hóa học 8 Bài 13 có phương pháp và lời giải chi tiết giúp các em luyện tập và hiểu bài.

Câu 1:
Trong phản ứng hoá học các chất tham gia và các chất sản phẩm đều có cùng:
- A. Số nguyên tử của mỗi nguyên tố.
- B. Số nguyên tố tạo nên chất.
- C. Số phân tử của mỗi chất.
- D. Số nguyên tử trong mỗi chất.
Câu 2:
Dấu hiệu nhận biết có phản ứng hóa học xảy ra dựa vào:
- A. Có ánh sáng phát ra.
- B. Có sinh nhiệt.
- C. Có chất mới tạo thành.
- D. Có chất không tan trong nước.
Câu 3:
Điều kiện để một phản ứng hóa học xảy ra là:
- A. Không thể thiếu chất xúc tác.
- B. Các chất phản ứng phải tiếp xúc nhau.
- C. Cần phải được đun nóng
- D. Cả 3 điều kiện trên
Câu 4:
Trong phản ứng : magie + axitsunfuric → magie sunfat + khí hiđrô. Magie sunfat là:
- A. Chất phản ứng
- B. Sản phẩm
- C. Chất xúc tác
- D. Chất môi trường