Soạn bài Miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự - Soạn văn lớp 8

Tóm tắt bài

I. SỰ KẾT HỢP CÁC YẾU TỐ KỂ , TẢ VÀ BIỂU LỘ TÌNH CẢM

Đọc đoạn văn của Nguyên Hồng và.trả lời các câu hỏi:

1. Tìm và chỉ ra đâu là yếu tố miêu tả, đâu là yếu tố biểu cảm troon đoạn văn trên (chú ý chỉ ra các từ ngử, cảu văn, hình ảnh, chi tiết thể hiện các yếu tố miêu tả và biểu cảm). Các yếu tố này đứng riêng hay đan xen vào nhau?

Kể :    thường tập trung nêu sự việc, hành dộng, nhân vật.

Tả :     thường tập trung chỉ ra tính chất, màu sắc, mức độ của sự việc, nhân vật, hành động.

Biểu cảm:   thường thể hiện ở các chi tiết bày tỏ cảm xúc, thái dộ của
người viết trước sự việc, nhân vật, hành động.

-    Mẹ vẫy tôi.

-    Tôi chạy theo chiếc xe chở mẹ.

-    Mẹ kéo tôi lên xe.

-    Tôi òa lên khóc.

-    Mẹ tôi cùng sụt sùi theo.

-    Tôi ngồi bên mẹ, ngả đầu vào cảnh tay mẹ, quan sát gương mặt mẹ. Các yếu tô miêu tả:

-    Tôi thở hồng hộc, trán đảm mồ hôi, ríu cà chân lại.

-    Mẹ tôi không còm cõi

-   Gương mật vẫn tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn làm nổi bật màu hồng của hai gò má.

Các yếu tố biểu cảm:

-   Hay tại sự sung sướng bồng được trông nhìn và ôm ấp cái hình hài máu mủ của mình mà mẹ tôi lại tươi dẹp như thuở còn sung túc? (suy nghĩ)

-   Tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mốt đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thờ ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ra lúc đỏ thơm tho lạ thường, (cảm nhận)

-   Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve tù trán xuống cằm và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng. (cảm nhận)

Các yếu tố kể, tả, biểu cảm đan xen vào nhau.

Ví dụ: Tôi ngồi trên đệm xe, đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, tôi thấy những cảm giác ấm áp đủ bao lảu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt. Hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn nhai trầu phả ru lúc đó thơm tho lạ thường.

- Kể: Tôi ngồi trên xe, cạnh mẹ.

- Tả: Đùi áp đùi mẹ tôi, đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi, khuôn miệng xinh xắn nhai trầu.

- Biểu cảm: Những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng lại mơn man khắp da thịt, thơm tho lạ thường.

2.  Bỏ hêt các yếu tố miêu tả và biếu cảm trong đoạn văn trên, sau đó chép lại các câu văn kể người và việc thành một đoạn. Đối chiêu doạn văn đó với đoạn văn để rút ra nhận xét:

   Nếu không có yếu tố mièu tả và biểu cảm đoạn văn trên sẽ bị ảnh hưởng như thế nào ? Tác dụng cùa yếu tố miêu tả và biểu cảm

Đoạn văn chép lại là:

   "Mẹ tôi vầy tôi. Tôi chạy theo chiếc xe chở mẹ . Mẹ kéo tôi lên xe.Tôi òa khóc. Mẹ tôi cũng sụt sùi khóc theo. Tôi ngồi bên mẹ, ngả vào cánh tay mẹ, quan sát gương mặt mẹ”.

  So sánh với đoạn văn trên, ta thấy:

   Các yếu tố miêu tả làm cho cuộc gặp gỡ giữa hai mẹ con nhân vật xưng tôi ở đây thêm sống động với bao màu sắc, hương vị, hình dáiỊg của sự việc, nhân vật, hành động. Tất cả như hiện rõ mồn một trựộc mắt người đọc. Cộng vào đó yếu tố biểu cảm đã khiên cho tác giả thể hiện tình mẫu tử càng thêm sâu sắc và thấm thìa. Người đọc vì vậy buộc phải trăn trở nghĩ suy trước các sự việc, nhân vật.

   Ý nghĩa của truyện cũng nhờ đó mà thật sâu sắc. Các yếu tố miêu tả và biểu cảm cũng giúp nhà văn thể hiện thái độ nâng niu trân trọng và tình cảm yêu mến của mình đối với nhân vật và sự việc.

3. Bỏ hết các yêu tố kể trong đoạn văn trên, chỉ để lại các câu văn miêu tả và biểu cảm thì đoạn văn sẽ bị ảnh hưởng ra sao? (có thành “chuyện không?” vì sao?). Tự rút ra nhận xét về vai trò của yếu tố kể người và việc trong văn bản tự sự.

   Nếu bỏ hết các yếu tố kể trong đoạn văn trên, chỉ để lại các câu văn miêu tả và biểu cảm thì không thành chuyện. Bởi lẽ chuyện là do sự việc và nhân vật cùng các hành động tạo nên. Các yếu tố miêu tả và biểu cảm phải bám vào sự việc và nhân vật thì mới phát triển được.

II. LUYỆN TẬP

♦ Bài tập 1

Học sinh thực hành theo gợi ý:

- Bắt đầu từ đâu?

- Từ xa nhận thây bà em như thế nào? (tả dáng người lum cum, mái tóc ngả màu bông).