Soạn bài: Đoàn thuyền đánh cá

Bố cục:

   - Hai khổ đầu : cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi.

   - Bốn khổ thơ tiếp : cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển.

   - Khổ cuối : đoàn thuyền trở về.

Câu 1 (trang 142 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):

Không gian miêu tả trong bài thơ khoáng đạt, bao la, rộng lớn.

Thời gian từ hoàng hôn đến bình minh ngày hôm sau.

Câu 2 (trang 142 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):

   - Hình ảnh người lao động và công việc của họ được miêu tả trong không gian rộng lớn của vũ trụ, giữa biển khơi bao la, tráng lệ.

   - Biện pháp nghệ thuật : cảm hứng lãng mạn, bay bổng ; liệt kê, so sánh, nhân hóa thể hiện được sự phong phú của các loài cá, vẻ đẹp kì diệu và sự giàu có của biển khơi, hiện lên hình ảnh người lao động mới thật đẹp, thật hăng say, con người hòa quyện với vẻ đẹp thiên nhiên.

Câu 3 (trang 142 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):

Một số hình ảnh đặc sắc :

   - Cảnh biển vào đêm vừa rộng lớn vừa gần gũi với con người:

   Mặt trời xuống biển như hòn lửa

   Sóng đã cài then đêm sập cửa

Nhà thơ so sánh mặt trời như một hòn lửa đang từ từ lặn xuống biển. Trời và biển có sự giao hòa trọn vẹn. Mặt biển mênh mông, mát mẻ kia sẽ làm cho "Hòn lửa" mặt trời dịu êm đi. Nhà thơ đã liên tưởng vũ trụ là một ngôi nhà lớn, có màn đêm là cánh cửa khổng lồ, những con sóng là then cửa cài chặt cánh cửa đêm đen. Vũ trụ đi vào trạng thái nghỉ ngơi theo nhịp tuần hoàn của thời gian.

Câu 4 (trang 142 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):

   - Đây là khúc ca về lao động, tinh thần làm chủ và niềm vui phơi phới.

   - Âm hưởng, giọng điệu bài thơ : khỏe khoắn, sôi nổi, phơi phới bay bổng.

   - Các yếu tố góp phần tạo nên âm hưởng bài thơ : gieo vần biến hóa, vần trắc xen lẫn vần bằng, vần liền, vần cách… tạo âm vang cho tinh thần lao động. Nhịp thơ có khi đầy sức trẻ, sức lao động, có khi hân hoan những chùm cá nặng.

Câu 5 (trang 142 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1):

Trước thiên nhiên và con người lao động, tác giả có một cái nhìn tươi mới, tràn đầy cảm xúc hào hứng. Mỗi hình ảnh thơ đều mang sức sống, mang niềm vui, cuốn theo tình yêu say đắm, mãnh liệt trước biển khơi bao la, hùng vĩ, giàu có vô tận của nhà thơ : cánh cửa vũ trụ với hòn lửa mặt trời, cá bạc, cá thu, cá nhụ, cá chim,…, người lao động hăng say làm việc. Đây chính là cái nhìn tin tưởng, phấn khởi của nhà thơ trước cuộc đời mới.

(trang 142 sgk Ngữ Văn 9 Tập 1): Viết một đoạn văn ...

Đoạn văn tham khảo :

- Phân tích khổ thơ đầu :

   Bài thơ mở đầu bằng hình ảnh so sánh đầy ấn tượng : Mặt trời xuống biển như hòn lửa. Không gian đang khép lại được mở ra mênh mông nhờ sắc đỏ rực của ánh mặt trời chiều hoàng hôn. Vũ trụ là ngôi nhà lớn mà sóng và đêm được nhân hóa biết cài then, sập cửa. Đêm đã buông xuống! Cả vũ trụ đang bước vào trạng thái nghỉ ngơi. Nhưng biển không như vậy, biển đi cùng con người vào cuộc sống mới – cuộc sống lao động hăng say phấn khởi. Con người nối tiếp làm chủ nhân thứ hai khi thiên nhiên đã an giấc nghỉ ngơi : Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi – Câu hát căng buồm cùng gió khơi. Tiếng hát tập thể hòa với tiếng sóng, thổi căng cánh buồm. Câu hát thể hiện niềm lạc quan, niềm tin của người lao động về một thành quả bội thu với tinh thần say mê lao động.

- Phân tích khổ thơ cuối :

   Bút pháp lãng mạn lần nữa bay bổng ở khổ thơ cuối. Câu hát đưa đoàn thuyền ra khơi nay lại theo thuyền cá trở về. Mặt trời lặn đi khi đoàn thuyền nhổ neo thì nay nhô màu mới khi thuyền trở về. Câu thơ thứ nhất trong khổ cuối lặp gần như nguyên vẹn với câu cuối khổ thơ đầu như sự nối tiếp tự nhiên một công việc liên tục. Tất cả khẩn trương, hân hoan trong cuộc đua con người và vũ trụ, tầm vóc người lao động cao hơn, to lớn hơn. Điều đặc biệt ở đây là khổ thơ cuối khép lại bằng hình ảnh thật rực rỡ, huy hoàng của triệu triệu mắt cá phơi trên muôn dặm biển khơi. Đó là thành quả bội thu đã được gợi mở ở khổ thơ đầu.