Soạn bài Đô-xtôi-ép-xki của X.Xvai-Gơ - Ngữ văn 12

• Đoạn trích tập trung khắc họa bức chân dung văn học về Đô-xtôi-ép-xki. Cuộc đời của nhà văn Nga lỗi lạc hiện lên bằng tất cả những chi tiết sống động, đầy ấn tượng về một số phận nghiệt ngã. Bài đã ca ngợi người anh hùng luôn đấu tranh cho chính nghĩa, phải đối đầu với Nga Hoàng và phải chịu kết cục là cái chết đau thương.

• Nghệ thuật tương phản: cấu trúc câu, hoàn cảnh, tính cách.
• Nghệ thuật ẩn dụ, so sánh có tính hệ thống.
• Bút pháp vẽ chân dung văn học: gắn hình tượng con người trên khung cảnh rộng lớn.

Câu 1: Đô-xtôi-ép-xki là người có nét gì đặc biệt về tính cách và số phận?

• Hai nét nổi bật mà X.Vai gơ nhằm khắc hoạ chân dung Đô-xtôi-ép-xki là:                         
  • Một tính cách mâu thuẫn
    • Tình cảm mãnh liệt trong cơ thể yếu đuối của con bệnh thần kinh.
    • Phải tìm đến những cơ hội “thấp hèn” để cho tròn khát vọng cao cả.
    • Số phận vùi dập thiên tài nhưng thiên tài tự cứu vãn bằng lao động  và tự đốt cháy trong lao động (Lao động là sự giải thoát và là nỗi thống khổ của ông).
    • Chịu hàng thế kỉ dằn vặt để chắt lọc nên những vinh quang cho Tổ quốc, dân tộc mình (sứ giả của xứ sở, mang lại cho đất nước sự hòa giải, kiềm chế lần cuối sự cuồng nhiệt của các mâu thuẫn thời đại).
    • Viết những tác phẩm đồ sộ trong khi “vợ ông rên rỉ trong những cơn đau đẻ”, chủ nhà không được trả nợ “đe doạ gọi cảnh sát”.
    • Lao động là sự giải thoát và là nỗi thống khổ của ông “năm mươi tuổi nhưng ông đã chịu hàng thế kỉ dằn vặt”.
  • Một số phận ngang trái:
    • Trước cửa tò vò của ngân hàng, ông đứng chờ ngày lại ngày...
    • Là người khách chuyên cần của hiệu cầm đồ.
    • Làm việc suốt đêm trong cơn đau đẻ của vợ.
    • Sống giữa giống người chấy rận.
    • Bệnh tật ...

Câu 2: Hiệu quả của lối cấu trúc những hình ảnh trái ngược khi thể hiện chân dung Đô-xtôi-ép-xki.

• Trong nội bộ một câu, giữa hai vế, hai từ: “Nước Nga … tuyệt vọng của ông”, “lao động là … thống khổ của ông”.
• Trong từng đoạn: “Suốt đêm ông làm việc … của chúng ta”.

⇒ Thể hiện sự đối lập giữa một bên là đời sống vật chất và tinh thần khốn khó, khổ ải với một bên là sự vĩ đại vì những đóng góp to lớn của ông cho đất nước và sự tôn sùng của nhân dân ⇒ Nổi bật cả hai đặc điểm trong cuộc đời ông: sự dằn vặt của cuộc sống hàng ngày >< những tác phẩm đồ sộ, thế giới tinh thần phong phú.

Câu 3: Từ câu “Cuối cùng …” đến hết đoạn trích, các hình ảnh so sánh, những ẩn dụ cho tới cuối đoạn trích đều quy tụ về một thế giới như thế nào? Qua đó, X. Vaigơ muốn nói lên những gì về sứ mạng, về tầm vóc của Đô-xtôi-ép-xki.

• So sánh: “Thắng lợi … vĩnh hằng”, “Trong niềm … như sất sét”.
• Ẩn dụ: “Khi quả … rụng xuống”, “thành phố ngàn tháp chuông”.

⇒ Hình ảnh so sánh, ẩn dụ thuộc lĩnh vực tôn giáo, siêu nhiên nhằm mục đích: từ chỗ miêu tả Đôx-xtôi-ép-xki như một người khốn khổ đã trở thành một vị thánh, một con người siêu phàm ⇒ Sứ mạng, tầm vóc của Đô – Xtôi – Ép – Xki.

Câu 4: X.Vaigơ luôn gắn Đô-xtôi-ép-xki với bối cảnh thời sự, chính trị và văn chương có tác dụng như thế nào trong việc làm nổi bật vai trò của nhà văn?

• Tác dụng: Nhằm làm nổi bật vai trò của Đô-xtôi-ép-xki đối với dân tộc và thời đại của ông:
  • Ông là biểu tượng cho nỗi khổ của người dân Nga dưới ách thống trị của Nga hoàng.
  • Ông trở về nước Nga như “báo trước sứ mệnh thiêng liêng của sự tổng hoà giải của nước Nga”.
  • Cái chết của ông làm cho “tất cả các đảng phái đoàn kết lại trong một lời nguyền yêu thương và cảm phục”.
  • Cách mạng nổ ra phía sau đoàn đưa tang ông “Ba tuần sau, Nga hoàng bị ám sát”.

⇒ Một nhà văn vĩ đại không thể tồn tại riêng lẻ mà phải đặt trong quan hệ gắn bó với bối cảnh của dân tộc, đất nước ⇒ Đặt cuộc đời nhân vật với bối cảnh chính trị văn chương

⇒ khẳng định sứ mạng và tầm vóc cao cả của nhà văn không những đối với lịch sử văn học mà còn cả lịch sử xã hội đất nước.

Ngoài ra, để nắm vững nội dung kiến thức cần đạt khi học văn bản này, các em có thể tham khảo bài soạn tại đây: bài giảng Đô-xtôi-ép-xki.