Soạn bài Ánh trăng - Soạn văn lớp 9

1. Em có nhận xét gì về bố cục của bài thơ? Ánh trăng có sự kết hợp giữa tự sự với trữ tình. Trong dòng diễn biến của thời gian, sự việc, đâu là bước ngoặt để tác giả từ đó bộc lộ cảm xúc, thể hiện chủ đề của tác phẩm. 

  Nhận xét về bố cục bài thơ và về sự kết hợp giữa tự sự vđi trữ tình trong bài thơ

   Ánh trăng là một bài thơ gồm sáu khổ thơ năm chữ kết hợp giữa tự sự với trữ tình. Bài thơ mang dáng dấp tự sự. Md đầu là những hồi ức mộc mạc giản dị được kể lại theo trình tự thời gian. Lời kể của tác giả tự nhiên và chân thành như chính những gì đã xảy ra, những gì mà mình đã trải nghiệm:

                “Hồi nhỏ sống với đồng

                 với sông rồi với bể

                 hồi chiến tranh ở rừng

                 vầng trăng thành tri kỉ.

                 Trần trụi với thiên nhiên

                 hồn nhiên như cây cỏ

                 ngỡ không bao giờ quên

                 cái vầng trăng tình nghĩa

                 Từ hồi về thành phố

                 quen ánh điện, cửa gương

                 vầng trâng đi qua ngõ

                như người dưng qua dường 

   Hồi nhỏ rồi hồi chiến tranh cả một khoảng thời gian dài sống gắn bó khăng khít với thiên nhiên tưởng là sẻ chẳng bao giở quên được "cái vầng trăng tình nghĩa". Vậy mà "từ hồi về thành phố* có những.tiện nghi hiện đại đã quên hết nên vầng trâng tình nghía xưa đã như người dưng qua đường.

   Đó là nội dung ba khổ thơ đầu. Khố thứ tư tiếp đó là một sự việc không bình thường: thình lình, vội, đột ngột.

                            Thình lình đèn diện tắt

                            phòng buyn-đinh tối om

                            vội bật tung cửa sổ

                            đột ngột vầng trăng tròn.

   Đây là bước ngoặt để tác giả bộc lộ cảm xúc, bài thơ bộc lộ chủ đề vầng trăng bất ngờ xuất hiện mà tự nhiên gợi lại biết bao kỉ niệm nghĩa tình.

2. Hình ảnh vầng trăng trong bài thơ mang nhiều tầng ý nghĩa. Hãy phân tích điều ấy. Khổ thơ nào trong bài thể hiện tập trung nhất ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh vầng trăng, chiều sâu tư tưởng mang tính triết lí của tác phẩm

   Hình ảnh vầng trăng trong bài thơ mang nhiều tầng lớp ý nghĩa. Suốt thời hồi nhỏ rồi hồi chiến tranh, vầng trăng, một hình ảnh biểu trưng của thiên nhiên tươi mát hồn nhiên vốn là tri kỉ của nhà thơ. Nhưng utừ hồi về thành phổ* những tiện nghi hiện đại ảnh diện cửa gương đúng là người ta ai cũng đễ quên, không chú ý đến ánh trăng. Đến lúc " thình lình đèn điện tắt”, vầng trăng xưa đột ngột hiện lên. Chỉ trong khoảnh khắc ấy, bao nhiêu là kĩ niệm của cả những năm tháng ở rừng gian lao vất vả, bao nhiêu là hình ảnh của thiên nhiên đất nước bình dị đậm đà ùa dậy choáng ngợp cả tâm trí của nhà thơ "như là đồng là bể, như là sôngi là rừng”. Ồi cái khoảnh khắc ấy sao mà xúc động đến thiêng liêng! “Ngửa mặt lên nhìn mặt, có cái gì rưng rưng”. Cái tư thế lặng im ấy làm xao xuyến lòng người biết bao nhiêu!

  Ở khổ cuối bài thơ, vầng trăng là biểu tượng của cả một quá khứ nghĩa tình nặng trĩu . Hơn thế nữa, vầng trăng còn là vẻ đẹp đơn sơ, bình dị mà vĩnh hằng của đời sống. Đến đây ý nghĩa biểu tượng của vầng trăng được thể hiện tập trung nhất cho thấy trọn vẹn chiều sâu tư tưởng mang tính triết lí của bài thơ "Trăng cứ tròn vành vạnh” chính là hình ảnh biểu trưng cho quá khứ đẹp đẽ vẫn tròn đầy sáng láng chẳng thể mờ phai. Đặc biệt là ánh trăng ở câu áp cuối im phăng phắc khác chi một người bạn cận kề, một nhân chứng đầy tình nghĩa mà nghiêm khắc đang im lặng mà nhắc nhở, không chĩ nhắc nhở nhà thơ mà nhắc nhở cả những người chúng ta. Điều mà ánh trăng gửi gắm chính là: con người có thể lãng quên có thể vô tình, nhưng vầng trăng, nhưng thiên nhiên và nghĩa tình quá khứ thì lúc nào củng vành vạnh tròn đầy và bất diệt.

3. Nhận xét về kết cấu, giọng điệu bài thơ. Những yếu tố ấy có tác dụng gì đối với việc thể hiện chủ đề và tạo nên sức truyền cảm của tác phẩm

   Kết cầu cùa bài thơ là từ một câu chuyện riêng của tác giả, bằng sự kết hợp rất hài hòa giữa tự sự và trừ tình mà bộc lộ thông điệp của thi Sĩ không chi nhác nhờ mình mà còn gửi đến mọi người cảm xúc ân tình với quà khứ gian lao, tình nghĩa.

   Giọng diệu của bài thơ này chủ yếu là giọng điệu tâm tình thông qua thể thơ năm chữ. Bài thơ có nhịp khi thì trôi chảy tự nhiên, nhịp nhàng như lời kể chuyện, khi thì thiết tha xúc động (khổ 5) và cuối cùng lại trầm lắng sâu nặng suy tư.

   4. Xác định thời điểm ra đời của bài thơ Ánh trăng, liên hệ với cuộc đời Nguyễn Duy để phát biểu chủ đề của bài thơ. Theo cảm nhận của em, chủ đề ấy có liên quan gì đến đạo lí, lẽ sống của dân tộc ta?

   Chủ đề:  từ một câu chuyện nhỏ riêng của tác giả, Ánh trăng trở thành một sự nhác nhở sâu xa thấm thìa về cảm xúc ân tình với quá khứ gian lao đầy tình nghla đối với thiên nhiên đất nước bình dị hiền hậu.

Khái quát ỷ nghĩa của bài thơ:

   Như đã nói ở phần đầu, bài thơ Ánh trăng được Nguyễn Duy sáng tác năm 1978 (khoảng 3 năm sau ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất đốt nước) và sáng tác tại thành phố Hồ Chí Minh.

   Cũng cần nhắc lại là Nguyễn Duy thuộc thế hệ nhà thơ quân đội trưởng thành cùng cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Đây chính là thế hệ đã chịu đựng vượt qua baọ thử thách gian lao, từng trải qua và chứng kiến biết bao hi sinh to lớn của đồng chí, đồng bào và cũng từng trải qua những tháng ngày gắn bó với núi rừng, thiên nhiên dầy tình nghĩa.

   Một nét đạo lí có tính truyền thống của dân tộc ta là sự thủy chung son sắt, có mới không nới cũ, hoàn cảnh sống dù thay đổi vẫn không quên gốc rễ của mình.

   Còn nhớ tháng 10 năm 1954 lúc Đảng và Chính phủ rời chiến khu Việt Bắc về Hà Nội, Tố Hữu đã sáng tác bài thơ Việt Bắc kêu gọi, nhắc nhở mọi người đặc biệt là cán bộ, chiến sĩ hãy giữ gìn nét đạo lí đáng nâng niu ấy.

   Sau Tố Hữu gần 30 năm, Nguyễn Duy đã viết Ánh trăng một bài thơ đặc sắc cũng nói về sự thủy chung của con người đối với gốc rễ của mình, suy rộng ra là sự thủy chung của cách mạng đôi với gốc rễ nhân dân.