Bài văn mẫu vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi qua “Cảnh ngày hè” Ngữ Văn 10

     Bài văn mẫu phân tích bài thơ “Cảnh ngày hè”. Phân tích vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi qua “Cảnh ngày hè” (Bảo kính cảnh giới - bài 43) sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 chương trình tiêu chuẩn tập 1 trang 117 - trang 119.

Vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi qua Cảnh ngày hè

Mở bài về vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi qua Cảnh ngày hè

     Nguyễn Trãi (1380 - 1442) là một nhà thơ kiệt xuất của dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới. Ông còn là vị anh hùng dân tộc có "tấm lòng sáng tựa sao Khuê" dù trong bất kì hoàn cảnh nào cũng hướng tâm nguyện về dân về nước. Ngay cả khi bị nghi kỵ, phải lui về Côn Sơn - quê ngoại - ở ẩn, ông vẫn bộc bạch nỗi lòng tha thiết cháy bỏng trong cuộc sống tưởng như chỉ biết vui vầy cùng đất trời cây cỏ. Nỗi lòng ấy bộc lộ rõ nét trong chùm thơ “Bảo kính cảnh giới” gồm 61 bài thơ. Đặc biệt, bài thơ số 43 - “Cảnh ngày hè” chan chứa bao khát vọng hướng đến với đời, với người.

"Rồi hóng mát thuở ngày trường,

Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.

Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,

Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.

Lao xao chợ cá làng Ngư phủ,

Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương."

Thân bài vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi qua Cảnh ngày hè

     Bảo kính cảnh giới (Gương báu răn mình) là những bài học nhà thơ rút ra từ thiên nhiên vĩ đại để tự soi chiếu lòng mình. Trong đó ta không chỉ bắt gặp tấm lòng yêu thiên nhiên của một nghệ sĩ lớn mà còn nghe thấy lời tâm sự của người anh hùng dân tộc luôn canh cánh trong lòng nỗi niềm "ưu quốc ái dân". Những suy ngẫm và cảm xúc của nhà thơ giúp chúng ta hình dung được như thế nào là một nhân cách lớn, một tâm hồn cao đẹp.

     Bài thơ bắt đầu bằng cách tường thuật hoàn cảnh hưởng nhàn bất đắc dĩ:

“Rồi hóng mát thuở ngày trường,”

     Nhịp thơ của câu thơ đầu thật lạ lùng. Bằng cách tạo điểm nhấn ở một nhịp đầu tiên, sau đó là năm chữ nối thành một hơi thơ như tiếng thở dài, Nguyễn Trãi tạo cảm giác như một ngày "ăn không ngồi rồi" đang kéo dài đằng đẵng. Rõ ràng nhà thơ nói về việc hóng mát nhưng không hề đem lại cho người đọc cảm nhận nhàn tản thật sự. Hai chữ “ngày trường” lại hiện ra bộc bạch bao nỗi chán chường đối với một ngày dài vô vị. Hưởng nhàn mà không hề thư thái! Có thể đó sẽ là nguyên nhân cho bao nỗi bực dọc trút ra từ con người “cần chính yêu dân” này. 

Xem thêm: 

Top 3 cảnh mở bài Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi hay nhất

Soạn cảnh ngày hè ngắn gọn, hay nhất

Thế nhưng, trước cảnh thiên nhiên mãnh liệt đầy sức sống, tất cả tâm tư của nhà thơ đã được nén lại:

“Hoè lục đùn đùn tán rợp giương.

Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,

Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.”

     Ba câu thơ đem lại một bức tranh thiên nhiên ngập tràn sắc màu cùng những hình ảnh đặc trưng của không gian mùa hè. Đó là hoè buông sắc lục như một chiếc lọng khổng lồ bao trùm lên cảnh vật, tạo nên một không gian xanh. Cách Nguyễn Trãi nhìn thiên nhiên luôn có sức bao quát, vừa gợi sức sống của không gian trong động từ "đùn đùn" vừa gợi cảm giác rộng lớn trong một chữ "rợp". Tầm nhìn trải từ gần ra xa, theo quy luật đăng đối ở hai câu tả thực, khéo léo đan xen sắc đỏ của thạch lựu trước hiên nhà cùng sắc hồng của sen trong ao.

     Câu trên tả màu sắc, câu dưới gợi hương thơm. Thiên nhiên ấy cũng chứa chan bao cảm xúc, lúc dịu nhẹ làm xiêu lòng lúc bừng bừng không gì cản được. Để rồi cuối cùng đọng lại trong lòng người một chút man mác tiếc nhớ làn hương thanh nhã của sen hồng lúc cuối hè gió thoảng đưa. Phải là một người có tâm hồn tinh tế mới có thể nhận thấy và cùng một lúc cô đọng những cảm giác ấy diễn tả trong chỉ vài ba câu thơ. Giữa khung cảnh thiên nhiên ấy, nhà thơ dường như cũng hòa mình vào sắc hương tươi đẹp rồi nguôi ngoai bao nỗi niềm bức bối trong lòng mình.

Vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi qua bài thơ Cảnh ngày hè

Thiên nhiên trong “Cảnh ngày hè” của Nguyễn Trãi không chỉ cảm nhận bằng mắt mà còn lắng nghe những thanh âm muôn vẻ của thiên nhiên:

“Lao xao chợ cá làng ngư phủ,

Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.”

     Trong cách lắng nghe những âm thanh của cuộc sống đã có một sự chuyển đổi cảm xúc. Đối ngược với cách nhìn phía trên giờ đây, những thanh âm lại được cảm nhận từ xa đến gần, từ "lao xao" đến "dắng dỏi". Thiên nhiên không hề tĩnh lặng sầu muộn trong thời điểm chiều buông mà trái lại rất sôi động và hợp lòng người nghệ sĩ thiết tha yêu sự sống. "Lao xao" là âm thanh miêu tả chính xác cuộc sống nhộn nhịp của những người dân chài, cảnh mua bán tấp nập mà không quá ồn ào để đánh động không gian của nhà thơ. Dường như Nguyễn Trãi đã chủ động hướng về “chợ cá làng ngư phủ” để thấu hiểu đời sống thường ngày của người dân. Âm thanh vang vọng từ cuộc sống thực ấy tạo thành mối dây liên hệ giữa nhà thơ với nhân dân, mang lại niềm vui giản dị trong một buổi chiều buồn của nhà thơ.

     Sự hòa điệu giữa con người với thiên nhiên, được tạo bởi cấu trúc đăng đối, trong sự cân xứng “làng ngư phủ” - “lầu tịch dương” mang đậm sắc thái cổ điển. Một cảm hứng hết sức mới mẻ trong thơ Nguyễn Trãi khi ấn tượng sâu trong tâm trí nhà thơ không phải “tịch dương” ảm đạm mà là âm thanh “dắng dỏi cầm ve”. Sự liên tưởng bất ngờ và độc đáo này là minh chứng cho phẩm chất nghệ sĩ của Nguyễn Trãi. Bức tranh thiên nhiên sống động đã hàm chứa một nội dung thông điệp thẩm mỹ từ nhà thơ đánh động tâm tư độc giả. Bản thân ông dù muốn thoát ly khỏi đời, ngắm ánh tịch dương, giam mình trong lầu kín cũng không thể không bị ảnh hưởng bởi vẻ đẹp thiên nhiên tươi sáng, rộn ràng xung quanh. Nguyên nhân thực sự do thiên nhiên ấy xôn xao hay chính tấm lòng người nghệ sĩ muốn hòa cùng niềm vui sự sống? Lối sống của ông vốn không phải của một ẩn sĩ lánh đời mà chính là của một tâm hồn yêu đời thiết tha, vẫn mong ngóng được đón nhận thưởng thức những niềm vui cuộc sống thanh bình để quên đi nỗi riêng tư sầu muộn.

Xem thêm:

Dàn ý cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi chi tiết: Nội dung, hoàn cảnh, phong cách thơ

Phân tích cảnh ngày hè chi tiết, hay kèm dàn ý

     Thiên nhiên đã đánh thức khát vọng mãnh liệt muốn trở lại với đời của nhà thơ. Thiên nhiên ấy như thổi bùng khát vọng của người anh hùng đầu bạc mà thanh gươm báu vẫn sáng ngời:

“Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,

Dân giàu đủ khắp đòi phương.”

     Giữa thiên nhiên tuyệt đẹp, Nguyễn Trãi không hề có những ham muốn hưởng thụ cao sang phù phiếm cho mình. Ông không phải con người chỉ chăm chăm lợi ích cho riêng mình. Ở tâm hồn ông vẫn luôn là nỗi niềm "ưu quốc ái dân", là khát khao hành động cho lợi ích của nhân dân. Tinh thần cống hiến cho đất nước thái bình thịnh trị Nguyễn Trãi vẫn không hề suy giảm, vẫn nung nấu hoài bão dựng xây đất nước được như thời Đường Ngu thịnh trị lý tưởng theo quan niệm Nho giáo.

     Giản dị và cao cả thay câu thơ đúc kết tấm lòng Nguyễn Trãi hướng về dân chúng. Đáng khâm phục một người trong hoàn cảnh bấy giờ có nhiều nỗi buồn, nhưng bản chất tâm hồn Nguyễn Trãi luôn "trong sáng và đầy sức sống" (lời cố thủ tướng Phạm Văn Đồng). Tâm hồn ấy chỉ sống và cháy bỏng vì niềm mong ước đem lại cho nhân dân cuộc sống giàu đủ. Niềm mong mỏi cao cả chính là minh chứng sắt thép cho nhân cách trong sáng tuyệt vời của Nguyễn Trãi.

Kết bài về vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi qua Cảnh ngày hè

     Bài thơ "Cảnh ngày hè" là một tác phẩm đặc sắc cả về nội dung lẫn nghệ thuật. Qua những vần thơ, ta thấy được vẻ đẹp tâm hồn của tác giả Nguyễn Trãi. Ông là người yêu thiên nhiên, yêu quê hương đất nước mà hơn hết là yêu nhân dân, đồng bào. Ông là một người tài đức vẹn toàn bởi ông luôn lo nghĩ cho nhân dân, cho đất nước. Ông muốn cống hiến cuộc đời của mình cho hạnh phúc của nhân dân cho một đất nước ấm no, giàu mạnh. Vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi qua “Cảnh ngày hè” chính là một bài học gửi gắm cho thế hệ trẻ về lòng yêu nước, ước mong cống hiến cho đất nước.

     Trên đây là bài văn mẫu phân tích vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi qua “Cảnh ngày hè” sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10 chương trình tiêu chuẩn tập 1 trang 117 - trang 119. Chúc các bạn ngày càng yêu thích và học tốt môn Văn.