Phân tích nhân vật người đàn bà hàng chài trong Chiếc thuyền ngoài xa

Đề bài

Đề bài: Phân tích nhân vật người đàn bà hàng chài trong Chiếc thuyền ngoài xa

Hướng dẫn giải

    Nguyễn Minh Châu là một cây bút tài năng của văn học Việt Nam. Không ồn ào, khoa trương, một cách âm thầm, lặng lẽ ông đã tự tìm tòi, cách tân các sáng tác của mình. Chiếc thuyền ngoài xa là truyện ngắn xuất sắc không chỉ của Nguyễn Minh Châu mà còn là một thành tựu nổi bật trong quá trình đổi mới của văn học Việt Nam sau 1975. Tác phẩm tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật cũng như tư tưởng của ông. Trong tác phẩm này ngoài nhân vật người đàn bà hàng chài, còn phải kể đến nhân vật Phùng – người nghệ sĩ có tâm và có tầm.

    Trước hết, Phùng là một người nghệ sĩ tài hoa, nhạy cảm trước cái đẹp. Phùng được trưởng phòng giao cho nhiệm vụ chụp một bức ảnh nữa để bổ sung vào bộ lịch năm ấy và đã yêu cầu nghệ sĩ Phùng là người thực hiện nhiệm vụ. Đây là nhiệm vụ vô cùng khó khăn, nghệ sĩ Phùng phải rất tài giỏi thì mới được trưởng phòng giao cho nhiệm vụ quan trọng như vậy. Trước nhiệm vụ quan trọng, Phùng rất có trách nhiệm, anh ngay lập tức xách máy ảnh lên đường, về vùng biển miền Trung. Trong một tuần lễ anh luôn xách máy ảnh đi từ sáng sớm đến khuya, đi dọc bờ biển, để tìm được một bức ảnh thật sự hài lòng. Và trời đã không phụ tấm lòng, công sức anh bỏ ra, anh đã thu về một bức ảnh trời cho.

    Bức tranh ấy là khoảnh khắc vô cùng giản dị, nhưng toát lên vẻ đẹp trong sáng, toàn bích từ màu sắc đến đường nét, bố cục. Màu sắc là sự hòa quyện của “bầu sương mù trắng như sữa” “màu hồng của anh mặt trời chiếu vào”. Đường nét ít song rất tinh, bản thân nó tựa như một bức tranh mực tàu của danh họa thời cổ. Còn bố cục thì đơn giản, song cân đối, hài hòa. Bức tranh ấy có tác động mạnh mẽ đến tâm trạng, cảm xúc của Phùng: “Đứng trước nó tôi trở nên bối rối” trong tim dường như có gì bóp thắt vào “tôi tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự toàn thiện, khám phá thấy khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”. Qua những xúc cảm của nhân vật Phùng, ta có thể thấy anh là người rất nhạy cảm trước cái đẹp, biết yêu và tôn thờ cái đẹp. Cũng từ đó, nhà văn đã đem đến cho người đọc một nhận thức mới mẻ: nghệ thuật chân chính trước hết đem cho ta niềm hạnh phúc, sự thỏa mãn khi được chứng kiến hình hài, dáng vẻ của cái đẹp. Nhưng quan trọng hơn là thứ nghệ thuật ấy giúp tâm hồn con người được thanh lọc, hướng thiện và trở nên tươi sáng hơn. Nghệ thuật đích thực bao giờ cũng hướng đến nâng đỡ con người đến cái đích của chân – thiện – mĩ.

    Không chỉ là một người họa sĩ tài năng, Phùng còn là người nghệ sĩ có tấm lòng với cuộc đời và con người. Trong lần về miền biển miền Trung, anh đã chứng kiến cảnh bạo hành trong gia đình người đàn bà hàng chài. Anh ngỡ ngàng trước khung cảnh ấy và lập tức vứt chiếc máy ảnh xuống đất, nhào đến để can ngăn, giúp đỡ người đàn bà. Đối với một người nghệ sĩ nhiếp ảnh thì máy ảnh chính là vật dụng quý nhất, cần nâng niu nhất vậy mà anh khi chứng kiến cảnh bạo hành anh không quan tâm đến mà lập tức chạy đến cứu giúp người phụ nữ tội nghiệp. Đối với anh quý giá hơn cả vật chất và tinh thần, đó là con người.

    Tuy đã thực hiện xong nhiệm vụ được giao nhưng vẫn ở lại vì anh quan tâm đến gia đình hàng chài này, thấy mình không thể đứng ngoài cuộc mà phải làm điều gì đó. Và đó cũng là lần thứ hai anh chứng kiến cảnh người đàn bà hàng chài bị bạo hành. Lần này anh đã lao vào can thiệp, nhưng sức của một người nghệ sĩ không thể địch lại nổi sức khỏe của một người đàn ông lực lưỡng, anh đã bị thương. Nhưng với tấm lòng của mình, anh vẫn không yên tâm, mà nhờ đến sự giúp đỡ của chánh án tòa án huyện.

    Và một đặc điểm quan trọng của người nghệ sĩ này chính là luôn trăn trở với thiên chức nghề nghiệp của mình. Trước hết, đó là nhận thức qua hai phát hiện ban đầu của Phùng: cái đẹp gắn liền với cái thiện và phát hiện cái xấu, cái ác. Trong lần đầu tiên, nhìn thấy khung cảnh trời cho, Phùng đã vô cùng nghẹn ngào xúc động, khoảnh khắc ấy khiến trong tâm hồn anh trở nên đẹp đẽ, trong sáng hơn. Ở đây cái đẹp gắn liền với cái thiện, hướng con người đến cái đích của chân – thiện – mĩ. Nhưng ngay sau bức tranh toàn mĩ đó lại là hiện thực nhói lòng, cảnh người đàn bà hàng chài bị đánh, khiến Phùng bang hoàng nhận ra, cái xấu, cái ác đằng sau bức tranh mơ mộng kia. Chiếc thuyền ngoài xa chính là hình ảnh cuộc đời khi ta nhìn nó một cách hời hợt. Bởi vậy, Phùng đã rút ra cho mỉnh nhận thức đầu tiên khi nhìn nhận con người, sự việc phải nhìn ngắm, thật kĩ lưỡng, nhiều chiều.

    Không dừng lại ở đó, qua câu chuyện người đàn bà hàng chài kể ở tòa án huyện, Phùng còn nhận thức ra nhiều điều về cuộc đời và con người. Thì ra cuộc đời không đơn giản, xuôi chiều như anh vẫn nghĩ, mà nó vô cùng đa đoan, phức tạp. Cuộc sống tồn tại rất nhiều nghịch lí, éo le mà đôi khi ta không thể thay đổi, chỉ có thể học cách chấp nhận chúng. Và con người cũng không đơn giản, xuôi chiều mà phức tạp, da chiều. Trong mỗi con người tồn tại cả rồng, phương, rắn rết cả cái cao cả lẫn cái thấp hèn. Nhận thức được sự không hoàn hảo của con người, nên Nguyễn Minh Châu đã đặt ra yêu cầu phải có cái nhìn bao dung, độ lượng và nhân văn hơn khi xem xét và đánh gia scon người.

    Bức tranh một lần nữa xuất hiện cuối tác phẩm, đem đến những nhận thức mới cho người nghệ sĩ Phùng. Đằng sau lớp sương hồng được ánh nắng chiếu vào là thấp thoáng chân dung người đàn bà trên thuyền. Qua hình ảnh đó, Phùng nhận ra rằng nghệ thuật không phải là phương tiện ghi lại hình xác cuộc sống mà nó còn phải bắt được linh hồn, trung tâm của cuộc sống là con người. Nhắc lại những đặc đểm của người đàn bà cho thấy con người giản dị, vô danh nhưng mang trong minh sự vị tha, kiên cường chính là đối tượng để nghệ thuật hướng đến ngợi ca. Nghệ thuật phải gắn liền với cuộc sống, không được xa rời cuộc sống và phải quay trở về để phục vụ cuộc sống.

    Với nhân vật Phùng, Nguyễn Minh Châu đã gián tiếp thể hiện những quan điểm, tư tưởng nghệ thuật của mình. Không dừng lại ở đó, nó còn là quan niệm về con người và cuộc đời. Đây là những quan niệm hết sức sâu sắc và mới mẻ, cho thấy sự thay đổi quan niệm về con người của ông. Đặt nhân vật vào những tình huống nhận thức khác nhau, đã giúp Nguyễn Minh Châu làm nổi bật tư tưởng, chủ đề của tác phẩm.